Цөмийн физикийн аргаар бохирдлыг биомонитор (хаг, хөвд) ашиглан тодорхойлох судалгаа
Салбар : Байгалийн шинжлэх ухаан
Төслийн дугаар : РД2136606
Төслийн төрөл : Сэдэвт ажил
Хугацаа: 2002-2004
Санхүүжилт: 7,940.0 мян.төг
Түлхүүр үг : Биомонитор, хаг, хөвд, нейтрон идэвхжилийн арга НАА, рентген флуоресценцийн арга РФА, хүнд металл, хортой химийн элемент
Үр дүн
1. Богд хаан уулнаас цуглуулсан (Cladonia stellaris & Parmella separata) хагны болон (Rhytidium rugosum, Thuidium abietinum болон Entodon concinnus) хөвдний төрлүүд Улаанбаатар хотын агаарын бохирдлыг тодорхойлоход тохиромжтой биоиндикатор болохыг тогтоов.
2. Хаг, хөвдний эдгээр төрлийн дээжүүдэд цөмийн физикийн өргөн хэргэлэгддэг НАА арга олон элементийг нэгэн зэрэг, нарийвчлал сайтай тодорхойлдгоороо бусад аналитик аргуудаас давуутай болохыг үзүүлэв.
3. Улаанбаатараас 900 км алслагдсан Хөвсгөл аймгийн Улаан тайгаас 2001, 2002 онд авсан (Cladonia stellaris) төрлийн хагны хоёр дээжинд хийсэн
шинжилгээний дүн нь дундчаас 9.46 % ялгаатай байгаа нь энэхүү нейтрон идэвхжилийн (НАА) аргын чанарын үзүүлэлтийн боломжтойг харуулав.
4. Харьцангуй ббохирдлогод өртөөгүй цэвэр суурь болгон авсан, Хөвсгөл аймгийн Улаан тайгаас 2001, 2002 онд цуглуулсан (Cladonia stellaris) төрлийн хагны хоёр дээжийн шинжилгээний дундачтай бохирдлогод өртсөн Богд хаан уулнаас цуглуулсан (Cladonia stellaris) хагны дүнтэй харьцуулахад Na, Mg -5.5; төмрийн бүлгийн элементүүд Sc, Cr, Ti, V, Mn, Fe, Co, Ni - 3.1 -6.8; хортой гэгдэх Se 1.6 ба As-6.1; бусад Са-50; U-16; Вг-10 дахин их байна. Энэ нь Европын Серби, Польш болон Болгар орнуудын бохирдлын түвшинд байгааг үзүүлэв.
5. Бохирдлыг хөвдийн дээж хагийнхаас арай илүү илрүүлэхийг тогтоов.
6. Улаанбаатараас 900 км алслагдсан Хөвсгөл аймгийн Улаан тайгаас авсан (Cladonia stellaris) төрлийн хагны дээжийн дүнтэй Улаанбаатар хотоос 260
км зайтай Хэнтий аймгийн Бурхан Халдуун уулнаас түүсэн (Cladonia stellaris) хагны дээжийн шинжилгээний дүнг харьцуулахад ямар нэгэн хэмжээгээр бохирдсоныг Na-3.1; Mg -1.5; төмрийн бүлгийн Sc, Сг, Ti, V, Мn, Fe, Co, Ni элементүүд 1.4 -2.6; хортой гэгдэх As-1.4; бусад элементүүд Са-3.8; Th, U-1.9; Br- 2.1 дахин их байгааг үзүүлэв. Энэ нь Улаанбаатарын бохирдсон агаар зөөгдөж Хэнтий аймгийн Бурхан Халдуун ууланд хүрснийг харуулж байгааг үзүүлж байна.