• Эхлэл /
• Судалгаа боловсруулалтын тухай мэдээлэл

Угсаатан судлал-соёлын антропологийн үндсэн асуудал

Салбар : Нийгмийн шинжлэх ухаан

Төслийн дугаар : 35

Төслийн төрөл : Сэдэвт ажил

Хугацаа: 2003-2005

Санхүүжилт: 20294749 мян.төг

Түлхүүр үг : аж ахуй, түүх уламжлал, орон сууц, хувцас

Үр дүн

Овог аймгууд угсаатны үйл явцад анхдагч орчин нь болж, угсаатан нэгдэх, задрах үйл явцад тэргүүлэх үүрэг гүйцэтгэж байсныг харуулсан болно. Монгол дахь нүүдэлчдийн овог, аймаг хэмээх бүлгийн бүтэц, бүрэлдэхүүнийг задлан шинжилж, хоорондын ялгааг тодруулан, функцийн ижил ба ялгаатай талыг тодорхойлов. Овог, аймгийн нэрсийн талаар ономастикийн шинжилгээг хийж тэдний олон талын ач холбогдолтойг илрүүлэв.
Судалгааны үндсэн дээр монгол хэлтний нийтлэг үүсэж бүрэлдсэн, салж холдсон он цагийн, үйл явцын зарим тодруулгыг хийсэн болно
Түүхийн эртний үеэс холбоотой байсан хийгээд хожуу дундад зуун хүртэл улс төр, угсаа соёлын талаар холбоотой байсан манж түнгүс, түрэг, монгол хэлтэн ард түмний талаар зарим шинэлэг санаа гаргав.
Төв Азийн нүүдэлчид болон эртний монголчуудын уламжлалт соёл салшгүй холбоотойгоор үүсэн хувьсаж, хөгжлийн олон зуун жилийн замыг туулж өнөөгийн өнгө төрхөө олжээ. Эртний монголчуудын эд, оюуны соёлд хөрш зэргэлдээ нүүдэлчин аймгууд, түүнчлэн Хятад, Дундад Ази зэрэг суурьшмал орны соёлын нөлөө багагүй хэмжээгээр тусгалаа олжээ. Эртний монголчуудын бүтээж ирсэн эд өлөг, оюуны соёл нь өөрийн түүхэн онцлогтой хөгжиж ирснийг тодруулах оролдлого хийлээ.
Төв Ази, монгол нутагт иргэншсэн нүүдэлчин монголчуудын бүтээсэн гэр ахуйн үйлдвэрлэлийн талаар тодруулж, малчин хүний өдөр тутмын үйл ажиллагаа болох мал аж ахуйн бүтээгдэхүүнийг боловсруулан амьдрал ахуйдаа хэрэглэх үйл явцыг гэр зуурын үйлдвэрлэл хэмээн тодорхойллоо. Гэр зуурын үйлдвэрлэлийг дотор нь цагаан идээ болон эсгий хийх, малын арьс шир, үс хялгасыг боловсруулан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх гэсэн үндсэн хэсгүүдэд хуваан үзэв.
Харин монголчуудын нүүдэл амьдралын гол утга болсон ардын язгуур мэдлэгийг мал аж ахуйгаа хөтлөн явуулах, байгальтай оршин зохицохуй, нутаг бэлчээр сонгох, нүүдэллэн аж төрөхүй зэрэг арга ухааны үүднээс тодотгов.

Удирдагч

Гэлэгжамц овогтой Цэрэнханд

Бүрэн эх

Эрдэм шинжилгээний бүтээл

1. Нэг сэдэвт бүтээл, ном, товхимол /нэр/

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он
1		Эрт, дундад үеийн монголчуудын аж ахуй, соёл. Уб . 13 х.х	2006	Дэлгэрэнгүй

2. Эрдмийн зэрэг горилсон бүтээлийн нэр

3. Шинэ ба шинэчилсэн бүтээгдэхүүний загвар

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он

4. Шинэ болон шинэчилсэн технологи /нэр/

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он

5. Тоног төхөөрөмжийн туршилтын загвар

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он

6. Батлагдсан стандарт

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он

7. Зөвлөмж

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он

8. Заавар

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он

9. Патент

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он

10.Ашигтай загварын гэрчилгээ

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он

11.Зохиогчийн эрхийн гэрчилгээ

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он

12. Техник эдийн засгийн үндэслэл

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он

13. Газрын зураг, атлас

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он

14. Шинэ онол, теором

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он

15. Эрдэм шинжилгээний өгүүлэл гадаад

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он

16. Эрдэм шинжилгээний өгүүлэл дотоод

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он
1	Г.Цэрэнханд	. Монгол айлын нутагшил, нүүдэллэх ёсны уламжлал. Археологи, Антропологи, Угсаатан судлал /ЭШ-ий бичиг/ №210/19/ УБ . 110-114-р тал - Овог хэмээх нэр томъёоны орчин үеийн ойлголтыг судалсан урьдчилсан дүнгээс. /Л.Билэгтийн хамт/. МУИС-НШУС. Археологи, Антропологи, Угсаатан судлал /ЭШ-ий бичиг/ №210/19/ УБ . 135-139-р тал - Адуу эрхэмлэх монгол ёс. Үндэсний монгол судлал. УБ . - “Турчигийн домог“ хэмээх гар бичмэлийн тухай тухай. Угсаатан судлал. ШУА-ийн Түүхийн хүрээлэн. Т XY, F 15. УБ . - Барга, буриадын угсаа-соёлын хамаадлын асуудал. МУИС-НШУС. Археологи, Антропологи, Угсаатан судлал /ЭШ-ий бичиг/. УБ 2004.	2003	Дэлгэрэнгүй
2	Л.Билэгт	. “Овог хэмээх нэр томъёоны орчин үеийн ойлголтыг судалсан урьдчилсан дүнгээс”. /Г.Цэрэнхандын хамт/ Археологи, Антропологи, Угсаатан судлал /ЭШ-ий бичиг/ №210/19/ УБ , 135-139-р тал. - “Шивэйцы и монголы”. Угсаатан судлал. ШУА-ийн Түүхийн хүрээлэн. Т. XY, F4. УБ .	2003	Дэлгэрэнгүй
3	Б.Отгонбаатар	. Бурханы шашин-соёлын эртний дэлгэрэлт (Д.Дашбадрахын хамт). Угсаатан судлал. ШУА-ийн Түүхийн хүрээлэн. Т XY, F 7. УБ . - “Монголын Нууц Товчоон”-ыг бичиж дуусгасан он цагийг гадаадын сурвалж бичгийн дам мэдээгээр тоймлон тогтоох нь” сэдвээр Э/Ш-ний өгүүлэл (Г.Мэнэсийн хамт) “Угсаатан судлал” сэтгүүл. УБ 2005.	2003	Дэлгэрэнгүй
4	Б.Баатархүү	. - Монгол тулганы төрөл зүйлийн тухай. /Н.Сонгуульхүүгийн хамт/ Улаанбаатар дээд сургууль. ЭШ-ний бичиг. УБ 2004, №01/02/ - Монголчуудын хүүхдийн овооны тахилга. /С.Бямбадоржийн хамт/. Археологи, Антропологи, Угсаатан судлал. МУИС-ийн ЭШ-ний бичиг. №210/19/. УБ - Монголчуудын гэр сууцны түүхэнд холбогдох хадны зураг. Угсаатан судлал. Т XYI. /Э.Жигмэддоржийн хамт/ 2004. - “Ховдын тувачуудын “Галын ширээс хийх” зан үйлийн уламжлал”. ЭШ-ний өгүүлэл. “Угсаатан судлал” сэтгүүл. УБ 2005.	2003	Дэлгэрэнгүй

17.Эрдэм шинжилгээний илтгэл гадаад

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он

18.Эрдэм шинжилгээний илтгэл дотоод

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он
1	Г.Цэрэнханд	. - Монгол зан үйлийн хувьслын асуудалд. /англи хэлээр/ “Нүүдлийн болон бусад соёл иргэншлүүдийн зохицол” Олон улсын Азийн зан үйлийн эрдэм шинжилгээний 5-р хурал. УБ , 34-36-р тал - Монгол нүүдэлчдийн оршин зохицохуйн мэдлэг ухааны уламжлалаас. Олон улсын монгол судлалын их хурлын материал. УБ . - Монгол дахь этнографийн судалгаа. /орос хэлээр/. Саян-Алтайн бүс нутгийн нүүдэлчин ард түмнүүдийн түүх, археологи, этнографийг судлах Олон улсын анхдугаар симпозиум. ОХУ-ын Тувагийн нийслэл Кызыл хот. 2004. - ХХ зууны 60-70-аад оны монгол малчдын бэлчээр ашиглалтын тухай. “Нүүдэл иргэншлийг судлах” Монгол-Японы эрдэмтдийн эрдэм шинжилгээний хурал. 2004..	2003	Дэлгэрэнгүй
2	Л.Билэгт	. - “Племенная организация общества монголов XII-XIII вв”. ОХУ-ын Энх-Алуг-т болсон Олон улсын эрдэм шинжилгээний хурал	2004	Дэлгэрэнгүй
3	Б.Баатархүү	. - Тувинцы в Монголии. Саян-Алтайн бүс нутгийн нүүдэлчин ард түмнүүдийн түүх, археологи, этнографийг судлах Олон улсын анхдугаар симпозиум. ОХУ-ын Тувагийн нийслэл Кызыл хот	2004	Дэлгэрэнгүй

19.Аргачлал

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он

20.Ишлэл

• Комент

Сэтгэгдэл бичих

Нэр :

---

СЭТГЭГДЛҮҮД