Салбар : Байгалийн шинжлэх ухаан
Төслийн дугаар :
Төслийн төрөл : Сэдэвт ажил
Хугацаа: 2005-2007
Санхүүжилт: мян.төг
Түлхүүр үг : тархац, нөөц, баялаг, цахилдаг, хар улаагана, эгэл бавран, урал чихэр
Үр дүн
1.Судлагдсан бүх зүйлийн 28 нь гурвалжин юмуу гурвалжин дугуйдуу хэлбэртэй, харин Потанины улаан тулам, цөлийн аргамжин цэцэг, бор тайр, говийн ганга, зүүн гарын улаан буударгана, Потанины тольт өвсийн тоос олон талт дугуй юмуу ромбо хэлбэртэй, олон ховил, цэврүүтэй байна. Сонгинын 4 зүйл гонзгой өндөгөрхүү эсвэл тал (хагас) саран хэлбэрийн тоостой, түүний экзин бүрхүүл хамгийн нимгэн, хэвтээ тэнхлэгийнхээ дагуу байрлах тууш ганц ховилтой байдаг онцлогтой. Хамгийн том тоостой ургамал Потанины улаан тулам, хамгийн жижиг тоостой нь Монгол хойрго юм. Нийлмэл цэцэгтний бүх зүйл, эмийн бамбайн экзин бүрхүүл маш их зузааралт үүсгэсэн, тэр нь цэврүүнүүдийнхээ хооронд байрлан гадагшаа төмбийсөн байгаа зэргийг судлав.
2.Судлагдсан 4 зүйл сонгинын хөврөлийн хөгжилийг судалахад олон үр хөврөлтэй (полиэмбрионый) байгааг тогтоосон.
3. Монгол орны Буурцагтаны овгийн Хунчир (Astragalus L.)-ын төрөлд хамаарагдах 24 зүйлийн навчны дотоод бүтцийг илрүүллээ. Хунчирын төрлийн навчны ерөнхий шинжийг гаргалаа. Навч изолатераль хэлбэрийн бүтэцтэй, аномоцит амсрууд навчны гадаргууд (амфистоматик) байрлалтай, коллатераль хэлбэрийн дамжуулах багцтай байгааг тогтоов.
Caragana bungei, Juniperus sabina, Echinops integrifolia, Geranium sibiricum, Festuca krylovii, Allium schenophrazum, Spirea flexuosa, Alepecurus pratensis, Aster altaicus, Ferula feruloides, Koeleria altaica, Stipa rubens, Lonicera microphylla, Grossularia acicularis зэрэг ургамлын үрийг цуглуулж Ботаникийн хүрээлэнгийн
4.Монгол Алтайн нурууны унаган /эндемик/ бүлгэмдэл болох дэр хэлбэрийн элдэв өвст өндөр уулын хээрийн дэд бүслүүрт зонхилох ургамлуудын усны агууламж, транспирацийн эрчмийг ихэвчлэн цэцэглэлтийн үед нь тодорхойлсон бөгөөд эдгээр үзүүлэлтүүд өдрийн туршид эрс тэс ялгаа гарахгүй байгаа нь усыг нөөцлөх, ус, дулааныг хадаглах, салхинаас хамгаалах дэр хэлбэрийн зохилдлогоотой болж өндөр уулсын ган гачиг, халуун хүйтэн, салхи шуурга, цас зуд гэх мэт байгалийн бэрхшээлд зохилдсон байна.
5.Алтайн өндөр уулсын экотопын чийгийн хангамж Хангайг бодвол харьцангуй бага мөн дулаан дутагдалтай учраас транспирацийн эрчим бага (0.1- 2.04 г.г/цаг), гол төлөв нэг оройт муруй үүсгэн, усны агууламж болон транспирацийн эрчмийн их бага хэмжигдэхүүний зөрүү багатай байдаг ч, харьцангуй тачир ургана. Хангайд өндөр ууландаа ургамлын бүтээмжинд дулааны дутагдал гол нөлөө үзүүлдэг бол Алтайн уулсын системд өндөр ууландаа ургамлын бүтээмжинд дулаанаас гадна чийгийн дутагдал гол нөлөөтэй болохыг харуулж чадлаа.