Монгол малын махны сувилахуй чанар
Салбар : Хөдөө аж ахуйн (ХАА) шинжлэх ухаан
Төслийн дугаар :
Төслийн төрөл : Сэдэвт ажил
Хугацаа: 2005-2006
Санхүүжилт: 15000000 мян.төг
Түлхүүр үг : тураг мах, чийг, дэлүү, гүзээ, гидролизат, амин хүчил, ангилал
Үр дүн
1. Дотор махны химийн бүрдлийг судалсан дүнг хонь, үхрийн тураг махныхтай харьцуулж үзэхэд чийгийн агууламж махнаас 2.4-5.9%-иар өндөр байна. Дэлүүний уураг махныхтай хамгийн ойрхон буюу 0.9-2.49%-иар, гүзээ, уушгины уургийн агууламж 3.67-4.32%-иар бага байна. Аль ч малын гүзээ, уушгины тосны агууламж махныхаас өндөр байхад дэлүүний тосны хэмжээ 1-1.6%-иар бага байна. Харин аль ч малын дотор махны нийт эрдсийн хэмжээ (0.9-0.95%) махныхтай ойролцоо байлаа. Иймд бэлчээрийн монгол малын II ангиллын дотор мах (гүзээ, уушги, дэлүү)-ны химийн найрлагыг тодорхойлсон дүнгээс уураг, өөх тос, нийт эрдсийн хэмжээгээр булчин махнаас дутуугүй үнэт түүхий эд юм.
Хуурай, халуунаар болон хөлдөөж хатаасан бүтээгдэхүүнүүдэд эрдэс 4-10 дахин, үл орлогдох аминхүчлүүд 1.8 дахин, тосны хэмжээ 2-5.6 дахин тус тус нэмэгдсэн нь II ангиллын дотор махыг сонгосон технологиор боловсруулахад шимт бодисоор баяжих боломжид тулгуурлан эмчилгээ, хоол тэжээлийн зориулалттай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх боломжтойг илтгэнэ.
2. Хонь, үхрийн гүзээ, уушгийг хөлдөөж хатааж борц бэлтгэх, дэлүүг халуунаар хатаах, уушгины уургийн гидролизат, шөлний хатаамал, гүзээ, дэлүүний шөл, шүүгдэсний хатаамал бэлтгэх технологи боловсрууллаа. Гүзээ, дэлүүг чанаж, шүүгдсийг хөлдөөн хатааж, шөлийг өтгөрүүлэх туршилт хийв. Дотор махыг чанахад түүнд агуулагдах хялбар уусамтгай нэгдлүүд шөлөнд шилждэг. Ер нь монголчууд ясны болон таван цулын шөл бэлтгэж, биеийн ерөнхий тамир тэнхээг сэргээх, ядаргааг тайлах зорилгоор хэрэглэж ирсэн уламжлалтай.
Дээрх дотор махан бүтээгдэхүүнүүдийг бэлтгэх технологийг үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэх бүрэн боломжтой. Дэлүү, уушги, гүзээгээр үйлдвэрлэсэн эрдэс, уургаар баялаг бүтээгдэхүүнийг хүн амын дунд түгээмэл цус багадалтын эмгэг, уургийн дутлаас сэргийлэхэд эмчилгээ, сувиллын хүнсний зориулалтаар ашиглахаар цувралаар үйлдвэрлэх шаардлагатай гэж үзэж байна.
II ангиллын дотор мах (дэлүү, гүзээ, уушги)-ыг чанаж, хатааж уураг, эрдсийн бэлдмэл үйлдвэрлэснээр жилд 320 орчим тонн уураг, 100 орчим тонн эрдсийн бэлдмэл үйлдвэрлэх боломжтой юм.