Сонгиноны төрлийн фитонцидтэй, инсектицидтэй ургамлын in vitro үржүүлэг, түүнийг ургамал хамгаалалд ашиглах боломж
Салбар : Байгалийн шинжлэх ухаан
Төслийн дугаар : 1701657
Төслийн төрөл : Сэдэвт ажил
Хугацаа: 2008-2010
Санхүүжилт: 15,000.0 мян.төг
Түлхүүр үг : регенерант ургамал, in vitro, ALLIMON, Генетик төсөө, полиморфизм, Allium altaicum Pall, тэжээлт орчинд, фитонцид
Үр дүн
1.а. Сонгинолог ургамлын биологи, экологийн судалгаагаар Монголын өндөрлөгт 11 зүйл сонгинолог ургамлыг шинээр тэмдэглэн Ботаникийн хүрээлэнгийн Ангилал зүйн секторт шилжүүлсэн.
1.б.Гурван зүйл Allium-ийг меристем эдээр нь in vitro нөхцөлд ургуулан 700 гаруй регенерант ургамал гарган авч хүлэмжийн талбайд шилжүүлэв.
1.в.Япон улсын Фукүй мужийн их сургуулийн эрдэмтэдтэй хамтран хэрэгжүүлж буй төслийн хүрээнд 12 зүйл сонгинын ДНХ маркер ашиглан удмын модыг гаргаснаас гадна Алтайн сонгиныг эдийн өсгөвөрөөр үржүүлэх тохиромжтой орчинг тогтоон улмаар булцуу үүсгэлтийг хурдасгах аргыг илрүүлэв.
1.г.Сармислаг сонгино нь 2n=48 гексаплоид буюу хромосомын тоо нь 6 дахин олширсон, байгальд аяндаа үүссэн полиплоид ургамал болохыг илрүүлэв.
2.а.Монгол-Алтай, Хэнтий, Хангай, Говь-Алтай зэрэг алслагдмал тархац бүхий нутгуудад байгаа Алтайн сонгинууд 2n=16 диплоид хромосомын бүрдэлтэй, энэ нь газарзүйн байрлалаас үл хамааран тогтвортой байгааг илрүүллээ.
2.б.Говь-Алтайн Бигэрийн Алтайн сонгинын 3-р хос хромосом субметацентр бөгөөд, анх удаа В-хромосом илэрч полиморфизм ажиглагдсан нь энэ популяцийн булцууны хэлбэр том байгаа фенотип өөрчлөлтийг генотипэд нь илрүүлж гаргав.
3.а.Алтайн сонгинын фитохимийн судалгаагаар түүнд стероидны сапонин агуулагддаг болохыг илрүүллээ.
3.б.Түүнд агуулагдах стероидны сапонины тоон тодорхойлолтыг спектрофотометрийн аргаар хийж гүйцэтгэхэд 0,2%, чийглэг нь 8,46% байгааг илрүүлэв.
Дээрх судалгааны үр дүнд фитонцидэт сонгинолог ургамлыг тариа, ногоо болон хог ургамлын эсрэг үр ариутгагч болгон ашиглах болон мал, шувуу, зөгийн аж ахуйнуудад бактерийн гаралтай элдэв өвчнөөс сэргийлэхэд хэрэглэх боломжтойг тогтоолоо.
4.а.Байгалийн зэрлэг Алтайн сонгиноос “ALLIMON” хүнсний органик нэмэлт бүтээгдэхүүнийг капсул хэлбэрээр гаргав.
4.б.“Сонгинолог ургамлын биологи” номын эхийг бэлтгэв.