Ундны усны чанарын судалгаа, хаягдал усны ашиглалтын технологи,
Салбар : Байгалийн шинжлэх ухаан
Төслийн дугаар :
Төслийн төрөл : Сэдэвт ажил
Хугацаа: 2011-2013
Санхүүжилт: 131169.00 мян.төг
Түлхүүр үг : Цеолит, электрокоагуляци, антропоген, фенол, галоген, бромформ, фаужасит,
Үр дүн
1. Нийслэлийн усан хангамжийн 4 станцын ундны шинжилгээний дүнгээс хархад А станц болон Г станцын ундны ус нь хатуулаг багатай 0,4-0,9 мг-экв/л гидрокарбонат-кальцын төрлийн ус байна. Харин Б станц болон В станцын ундны уснууд нь 2-4 мг-экв/л хүртэл хатуулагтай сульфат-кальцийн төрлийн уснууд байна. Мөн эдгээр 4 эх үүсвэрийн химийн шинжилгээний дүнгээс харахад сар улиралын хувьд бүтцийн өөрчлөлт ажиглагдсангүй. Үйлдвэрийн районы 15 гүний худгаас дээж авч нийт 37 дээжинд физик химийн шинж чанарыг 14 үзүүлэлтээр тодорхойлов. Шинжилгээгээр ихэнх гүний худаг сульфат- кальцийн төрлийн 2,98 - 4,6 мг-экв/л хатуулагтай, 127-319 мг/л эрдэсжилттэй уснууд байна. Гүний худаг 2, 12, 15, 16 нь гидрокабонат-кальцийн төрлийн 1-3,5 мг-экв/л хатуулагтай 95-265 мг/л эрдэсжиллтэй уснууд байна. Эдгээр худгуудын уснууд нь сар улирлаас хамаарч химийн найрлага болон бүтцийн өөрчлөлтгүй тогтвортой байна. Б станцын ундны усны химийн найрлага болон үлдэгдэл хлорын хэмжээг тайлангийн хугацаанд сар улирал бүр дээж авч шинжилгээг хийж. Энэ үр дүнгээс харахад үйлдвэрийн районы Б станцын ундны усны үлдэгдэл хлорын хэмжээ MNS 0900:2005 стандартад зааж өгсөн 0,3 мг/л-с хэтрүүлэхгүй гэсэн шаардлагыг хангаж байгаа бөгөөд 0,2-0,3 мг/л агуулагтай байна. Нийслэлийн цэвэр усны 4 эх үүсвэрийн халдваргүйжүүлэлтийн дараах 4 станцын усанд дэгдэмхий хлорт органик нэгдлийг 75 үзүүлэлтээр тодорхойлсоноос 14 хлорт органик дэгдэмхий бодис илэрсэн ба эдгээр нь MNS 0900:2005 стандартад заасан үзүүлэлтийн зөвшөөрөгдөх дээд хэмжээнээс хэтэрсэн утга байхгүй байгаа нь харагдаж байна. Үйлдвэрийн эх үүсвэрийн гүний 6 худаг болон халдваргүйжүүлэлтийн дараах станцын усанд дэгдэмхий органик нэгдлийг 15 үзүүлэлтээр тодорхойлход MNS 0900:2005 стандартад заасан 15 үзүүлэлтийн зөвшөөрөгдөх дээд хэмжээнээс хэтэрсэн утга байхгүй байна. Гэвч халдваргүйжүүлэлтийн дараах станцын усанд зарим органик нэгдлийн агуулга нэмэгдсэн мөн трибромметан, дибромхлорметан, бромдихлорметан, трихлорметан зэрэг органик нэгдэлүүд илэрсэн байна. Ундны усны халдваргүйжүүлэлтийн дараах үүсэх бүтээгдэхүүний хэмжээ стандарт утгаас хэтрээгүй байгаа нь энэхүү хлоржуулах тун нь одоогийн нөхцөлд хамгийн бага тун байна.
2, Уньт , Батсүмбэрийн хүйтэн рашаан, Индэрт , Ганц модны халуун рашааны химийн найрлагыг шинжлэн судлаж химийн найрлагыг Курловын томъёогоор илэрхийлсэн. Уньтын хүйтэн рашаан саармаг орчинтой, гидрокарбонат магни-кальцийн найрлагатай. Батсүмбэрийн хүйтэн рашаан шинжилгээний дүн болон Курловын томъёоноос харахад уг рашаан нь 2.4 г/л эрдэсжилттэй сул хүчиллэг орчинтой 80 мг/л цахиурын хүчлийн агуулагатай гидрокарбонат- кальци, магнийн төрлийн рашаан төст усанд хамаарагдаж байна. Индэртийн рашааны ундаргууд нь ихэвчлэн сульфат-натри, кальцийн төрлийн усанд хамрагдаж байна.
Ганц модны халуун рашаан гидрокарбонат-натри, кальцийн төрлийн усанд хамаарагдаж байна. Индэрт болон ганц модны халуун рашаануудын өндөр температуртай ундаргуудын гүний температурыг химийн геотермометрийн аргаар тодорхойлов. Гүний температурыг тооцоолсон дүнгээс харахад Индэртийн халуун рашааны гүний температур нь 870С Ганц модны рашааных 970С байгааг тооцоолов.
3, Туул тосгоны хаягдал бохир ус ба ахуйн болон ундны усны хэрэгцээнд ашигладаг гүний худгийн усанд химийн иж бүхэн шинжилгээ хийсэн. Биохимийн хэрэгцээт хүчилтөрөгчийн хэмжээгээр Хаягдал бохир ус MNS 4943:2011-ын шаардлагат заагдсан хэмжээнээс их буюу 26.8мг/л бохирдолтой. Хөөсөн перлитээр бохир усыг шүүхэд бохир усан дахь нитритийн агууламж 0,33-0,39 мг/л байсныг нь 0,20-0,22 мг/л хүртэл буюу 30,7-43,15 %-иар бууруулж байгаа нь хөөсөн перлит шингээх чадвар өндөртэйг харуулж байна.
Туул тосгоны бохир усны хоёрдогч цэвэрлэгээг электрокоагуляцын аргаар хийж төмс усалсан туршилтыг тавьсан ба ургац хураахаас өмнөх хураасны дараахь хөрсний микро элемент ба физик механикын үзүүлэлт төмсний биохимийн үзүүлэлтийг тодорхойлоход хяналтыхаас давсан үзүүлэлт байсангүй.