Нейтрон цөмийн харилцан үйлчлэл
Салбар : Байгалийн шинжлэх ухаан
Төслийн дугаар : 9136606
Төслийн төрөл : Сэдэвт ажил
Хугацаа: 2011-2013
Санхүүжилт: 119700.00 мян.төг
Түлхүүр үг : Хурдан нейтрон, Ван де Граафын хурдасгуур.ионжилтын камер.альфа бөөм, альфа-спектр, өнцгөн түгэлт, дифференциал огтлол, урвалын огтлол, огтлолын систематик анализ, урт тоолуур, хуваагдлын камер, дейтерий- бай, тритий-бай, хуваагдлын спектр, альфа-кластер,
Үр дүн
1. t7Fe, ltZn, 67Zn, 143Nd, 147Sm, 149Sm изотопууд дээр 2.5, 4.0, 5.0, 5.5, 6.0, 6.5 МэВ энергитэй нейтроноор явагдах (n,a) урвалыг судалж, огтлол, энергийн спектр, өнцгөн түгэлт зэргийг хэмжин тодорхойлов. 57Fe, 64Zn, 67Zn изотопуудын хувьд цөмийн урвалын компаунд механизм зонхилж байгааг харуулав. Харин 1 Nd, 147Sm, 149Sm изотопуудын хувьд компаунд механизмын зэрэгцээ шууд буюу хагас шууд механизм мэдэгдэхүйц нөлөөтэй болж байгааг тогтоов. Туршилтын үр дүнгүүдийг АНУ-ын ENDF, Японы JENDL, Европын JEFF, ОХУ-ын BROND, БНХАУ-ын CENDL зэрэг системүүдийн үнэлгээтэй жишив. Олон улсын TALYS кодыг ашиглан тооцоо хийж эхлэв.
2. Нейтрон ба гамма-квантаар явагдах урвалын огтлолын талаар дэлхийн судалгааны төвүүдээс гаргаж буй өгөгдлүүдийг эмхэтгэн системлэж, дотооддоо цөмийн мэдээллийн үндэсний сан бүрдүүлэх ажлыг эхлүүлэв.
3. - Цөмийн урвалын статистик загварыг ашиглан хуваагдлын спектртэй нейтроноор явагдах (n,a) ба (п,р) урвалын дундаж огтлолд анализ хийж, нейтроны
дундаж энерги нь 5.5 МэВ байгааг анх удаа харуулав.
-6-20 МэВ энергитэй нейтроноор явагдах (n,a) урвалын огтлолд систематик анализ хийж, шинэ зүй тогтлуудыг гарган авсан.
-Тогтвортой оршдог 135 изотоп дээр явагдах (n,a) урвалаас үүсэх альфа-бөөм охин цөмийн потенциал саадыг нэвтлэх факторын тооцоог хийсэн.
• Гейгер Нэттолийн хууль ашиглан а-бөөм цацаргадаг 430 гаруй цөмд системчилсэн анализ хийж, тодорхой зүй тогтлуудыг гарган авсан.
4. Аи, Ni, Mo, Си сорьцуудыг микротрон МТ- 22 хурдасгуур дээр гамма квантаар шарж (ү,п) урвал явуулж, үүссэн изотопуудын хагас задралын үе болон харьцангуй аргаар Аи, Ni, Cu, Мо элементүүдийн орцыг тодорхойлсон. Судлах сорьц ба стандарт дээж хоёр ялгаатай үед огтлол, урсгалын үржвэрийн засварыг
тооцох судалгааны ажил хийгдсэн.
5. Сэдэвт ажлын чиглэлийн дагуу цөмийн физик, технологиийн бакалавр, магистр, докторын оюутан суралцагчид курс, дипломын ажил гүйцэтгэж, залуу
судлаачид судалгааны арга барилд тогтмол суралцдаг.