• Эхлэл /
• Судалгаа боловсруулалтын тухай мэдээлэл

Монгол малын молекул генетик ресурс, ашиглах арга замууд,

Салбар : Хөдөө аж ахуйн (ХАА) шинжлэх ухаан

Төслийн дугаар : 1970070056

Төслийн төрөл : Сэдэвт ажил

Хугацаа: 2011-2013

Санхүүжилт: 132,684.0 мян.төг

Түлхүүр үг : Генетик, микросаттелит, маркер, митохондри, шинэ гаплотип

Үр дүн

Монгол тэмээний омгууд болон нутгийн монгол тэмээнд популяцийн тусгаарлалт ажиглагдаагүй. Сүүлийн 20-иод жилийн дотор монгол тэмээний тоо толгой хүний нөлөөгөөр эрчимтэй буурсан нь тэмээний генетик олон янз байдал багасахад хүргэжээ гэж бидний судалгаагаар тодорхойлогдов. Ийнхүү тэмээний тоо толгой буурсаар байвал Монгол тэмээний генетик вариаци багасах магадлал ихтэй байна.
Бидний судалгаагаар монгол тэмээний 3 омог болон нутгийн монгол тэмээний 4 популяцийн хооронд генетик ялгаа (2-11%) маш бага байна. Говийн монгол үхрийн популяцид AG-ISSR маркерийн 22 фрагмент байгаа бөгөөд полиморф фрагментийн хувь 40.9 % байв.
Монгол тэмээний митохондрийн 15120-15922 (NC_009628.2) сайтын 803 bp урттай хэсэг (cyt b болон D-loop)-ийн генийн нуклеотидын дарааллыг тогтоож, 11 шинэ гаплотип илрүүлэн дэлхийн генийн санд бүртгүүлж, KF640721 – KF640731 бүртгэлийн дугаар авлаа.
Хогорого омгийн үхрийн популяцид AG-ISSR маркерийн 17 фрагмент тохиолдож байгаа бөгөөд полиморф фрагментийн хувь 76.5% байгаа нь ажиглагдав. Хогорого ба говийн монгол үхрийн популяцийн генетик тогтцыг Причардын STRUCTURE 2.2, 2.3.3 (Pritchard et al, 2000) программаар харьцуулан үзэхэд хангайн бүсийн монгол үхрийн популяци нь AG-ISSR маркерийн янз бүрийн урттай фрагментүүдийн тархсан байдлаараа говийн бүсийн монгол үхрийн популяцийнхаас статистикийн хувьд бодитойгоор ялгаатай байгааг тогтоов.
Говийн ба хангайн сарлагийн популяцид AG-ISSR маркерийн 16 фрагмент байгаа бөгөөд полиморф фрагмент37.5% байв.
Хангайн ба говийн бүсийн сарлагийн популяцийн генетик тогтцыг Причардын STRUCTURE 2.2, 2.3.3 программаар харьцуулан үзэхэд хангайн бүсийн сарлаг, үхрийн популяци нь AG-ISSR маркерийн янз бүрийн урттай фрагментүүдийн тархсан байдлаараа говийн бүсийн сарлагийн популяцийнхаас статистикийн хувьд бодитойгоор ялгаатай байна. Байгалийн янз бүрийн бүсийн монгол адууны мтДНХ-ийн D-гогцооны 398 х.н. (JQ936335-JQ936406) нуклеотидын дарааллыг тодорхойлов.
Монгол адууны мтДНХ-ийн D-гогцооны нуклеотидын полиморфизм өндөр төвшинтэй (0.021-0.025) байгаа нь ажиглагдлаа. Говийн популяцид мтДНХ-ийн D-гогцооны мутаци хамгийн их байсан ба эдгээр мутац нь транзици мутаци байв.
Байгалийн янз бүрийн бүсийн монгол адууны 3 популяцид мтДНХ-ийн D-гогцооны 12 гаплотип байв. Говийн бүсийн монгол адууны популяцид мтДНХ-ийн D-гогцооны 6 гаплотип, хангайн бүсийн адуунд 6 гаплотип, ойт хээрийн бүсийн монгол адуунд 5 гаплотип байв.
Монгол адууны популяцид AСС-ISSR маркерийн 19, GAG-ISSR маркерийн 14 фрагмент байв. Говийн бүсийн монгол адууны популяцид AСС-ISSR маркерийн 19 фрагмент байгаагаас 11 нь полиморф, GAG-ISSR маркерийн 11 фрагмент байгаагаас 3 фрагмент полиморф, хангайн бүсийн монгол адууны популяцид AСС-ISSR маркерийн 14 фрагмент байгаагаас 7 фрагмент полиморф, GAG-ISSR маркерийн 12 фрагмент байгаагаас 3 фрагмент полиморф байсан ба дархад адууны популяцид AСС-ISSR маркерийн 15 фрагмент байгаагаас 7 фрагмент полиморф, GAG-ISSR маркерийн 14 фрагмент байгаагаас 5 фрагмент полиморф байв.
Говь, ойт хээрийн бүсийн ба дархад адууны популяцийн GAG-ISSR маркерийн полиморфизмоор илэрхийлсэн генетик тогтоц илтэд ялгаатай байгаа ба AСС-ISSR маркераар төлөөлүүлэн илэрхийлсэн генетик тогтцын хувьд ойт хээрийн бүсийн адууны популяцийн генетик тогтоц говийн бүсийн ба дархад адууны популяциас илтэд ялгаатай байна.

Удирдагч

Цэсрэнжав овогтой Жанчив

Бүрэн эх

Эрдэм шинжилгээний бүтээл

1. Нэг сэдэвт бүтээл, ном, товхимол /нэр/

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он
1		Монгол улсын шинжлэх ухаан		Дэлгэрэнгүй
2		Монгол орны зарим хөхтөн амьтдын үсний хээний зураглал	2013	Дэлгэрэнгүй
3	Ц. Жанчив	Популяцийн генетик	2013	Дэлгэрэнгүй
4	Х.Түмэннасан	Генетикийн гайхамшиг	2013	Дэлгэрэнгүй
5	Х.Түмэннасан	Мазаалай баавгайг хамгаалах асуудалд	2013	Дэлгэрэнгүй

2. Эрдмийн зэрэг горилсон бүтээлийн нэр

3. Шинэ ба шинэчилсэн бүтээгдэхүүний загвар

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он

4. Шинэ болон шинэчилсэн технологи /нэр/

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он

5. Тоног төхөөрөмжийн туршилтын загвар

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он

6. Батлагдсан стандарт

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он

7. Зөвлөмж

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он
1		Барга” хонины үүлдрийн тодорхойлолт гаргав	2012	Дэлгэрэнгүй
2		“Хос зогдорт” “Галбийн говийн улаан” “Ханийн хэцийн хүрэн” тэмээний үүлдрийн тодорхойлолт гаргав.	2013	Дэлгэрэнгүй

8. Заавар

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он

9. Патент

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он

10.Ашигтай загварын гэрчилгээ

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он

11.Зохиогчийн эрхийн гэрчилгээ

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он
1		Гэрийн тэмээний cyt b болон D-loop генийн шинэ гаплотип 11 (KF640721, KF640722, KF640723, KF640724, KF640725, KF640726, KF640727, KF640728, KF640729, KF640730, KF640731)		Дэлгэрэнгүй
2		Гэрийн тэмээний cyt b генийн шинэ гаплотип 4 (GU19, GU20, GU21, GU22)	1989	Дэлгэрэнгүй

12. Техник эдийн засгийн үндэслэл

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он

13. Газрын зураг, атлас

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он

14. Шинэ онол, теором

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он

15. Эрдэм шинжилгээний өгүүлэл гадаад

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он
1	Tumendemberel. Odbayar , Proctor. Michael , Reynolds. Harry , Luvsandambaa. Amgalan , Tserenbataa. Tuya , Yanjin. Nyambayar , Paetkau. David	“Gobi Bear Population Estimate Using Genetic Analyses”	2011	Дэлгэрэнгүй
2	V.N Voronkova, G.E Sulimova, Tsedev. Tsendsuren	Comparative analysis of informative value of ISSR-markers in context of estimation of genetic diversity of horse breeds. Генетика	2011	Дэлгэрэнгүй
3	Bayarlkhagva. Damdingiin , Bayarmaa. Gunaajav , Odbayar. Tumendemberel	“Mitochondrial Cytochrome B Gene Sequence Diversity in the Mongolian Red Squirrel, Scuirus Vulgaris L”	2012	Дэлгэрэнгүй
4	Tumendemberel. Odbayar	“Population genetics study of snow leopards (Panthera Uncia) in the Spiti Valley, Himachal Pradesh, India;	2013	Дэлгэрэнгүй
5	B.Chuluunbat, P.Charruau, K.Silbermayr, T.Khorloojav, P.A. Burger	“Genetic diversity and population structure of Mongolian domestic Bactrian camels (Camelus bactrianus)” in press	2013	Дэлгэрэнгүй

16. Эрдэм шинжилгээний өгүүлэл дотоод

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он
1	Ч.Батцэцэг, Х.Түмэннасан, Т.Өлзийсайхан, Ж.Хулан, Ц.Жанчив	“Монгол тэмээ (Camelus bactrianus)-ний популяцийн молекул генетикийн судалгаа, хэвлэлтэнд		Дэлгэрэнгүй
2	Ч.Батцэцэг, Х.Түмэннасан	“Монгол адуу (Equus caballus)-ны популяцийн генетик бүтэц”	2011	Дэлгэрэнгүй
3	Ч.Батцэцэг, Т.Өлзийсайхан, Т.Одбаяр, Х.Түмэннасан	“Монгол орны аргаль хонь (Ovis ammon)-ны популяцийн генетикийн судалгаа”	2011	Дэлгэрэнгүй
4	Ч.Батцэцэг, Ж.Төмөрсүх, Л.Амгалан	“Хорьдол Сарьдагийн дархан цаазат газрын хөхтөн амьтдын зүйлийн бүрдэл”	2011	Дэлгэрэнгүй
5	Ч.Батцэцэг, Т.Одбаяр, Ж. Төмөрсүх, Х.Түмэннасан	“Хорьдол сарьдагийн нурууны аргаль хонь (Ovis ammon)-ны тоо, толгой тархац байршлын өнөөгийн байдал”	2011	Дэлгэрэнгүй
6	Ч.Батцэцэг, Х.Түмэннасан	“Монгол тэмээ (Camelus bactrianus)-ний цитохром b генийн судалгаа”	2011	Дэлгэрэнгүй
7	Ц.Цэндсүрэн, Ц.Ариунтуул, Г.Е Сумилова, Ц.Жанчив	“Монгол хонины зарим үүлдрийн генетик тогтцын судалгаа”	2011	Дэлгэрэнгүй
8	Ц.Цэндсүрэн, Г.Е Сулимова, Ц.Ариунтуул, Ц.Жанчив	“Монгол тэмээний популяцийн молекул генетикийн судалгаанаас”	2011	Дэлгэрэнгүй
9	Ц.Цэндсүрэн, Ц.Ариунтуул	“Монгол үхэр, сарлагийн LTA, LTB, TNFA, генийн полиморфизм”	2011	Дэлгэрэнгүй
10	Ц.Цэндсүрэн, В.Н Воронкова, Ц.Ариунтуул, Г.Е Сулимова, Ц.Жанчив	“Монгол адууны популяцийн молекул генетикийн судалгаа”	2013	Дэлгэрэнгүй
11	Ц.Цэндсүрэн, Ц.Ариунтуул, Г.Е Сулимова, Ц.Жанчив	“Монгол сарлагийн популяцийн генетик тогтцын судалгаа”	2013	Дэлгэрэнгүй
12	Ц.Цэндсүрэн, Б.Биньеэ, Б.Сэрэглэн, Ц.Ариунтуул, Ц.Жанчив	“Барга хонины сүргийн генетик тогтоц”	2013	Дэлгэрэнгүй
13	Ц.Цэндсүрэн, В.Н Воронкова, Г.Е Сулимова, Ц.Ариунтуул, Ц.Жанчив	“Генетическое разнообразие нуклеотидных последовательностей контрольного региона мтДНК монгольских лошадей”	2013	Дэлгэрэнгүй
14	Ч.Батцэцэг, Х.Түмэннасан, Т.Өлзийсайхан	“Монгол тэмээ (Camelus bactrianus)-ний генетикийн судалгаа”	2013	Дэлгэрэнгүй

17.Эрдэм шинжилгээний илтгэл гадаад

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он
1	R. Policht, A. Karadzos, D. Frynta, B. Munkhtuya	African Zoology, - reference.sabinet.co.za “Comparative analysis of long-range calls in equid stallions: are acoustic parameters related to social organization?”	2011	Дэлгэрэнгүй
2	Tumendemberel. Odbayar	as an oral presentation of “Gobi bear population genetics study” in Bangalore, India; August 5-8,	2012	Дэлгэрэнгүй
3	Tumendemberel. Odbayar	at National Centre for Biological Sciences, Bangalore, India; February	2013	Дэлгэрэнгүй
4	T. Odbayar	Michael Proctor, Harry Reynolds and Uma Ramakrishnan, “IBA International Conference-” awarded by Best Poster Presentation by the subject of “A new subspecies of brown bear (U.a gobiensis or U.a isabellinus) from the gobi desert of Mongolia” Provo, Utah, USA; September 15-20,	2013	Дэлгэрэнгүй

18.Эрдэм шинжилгээний илтгэл дотоод

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он
1	Т.Одбаяр	“Мазаалай баавгайн генетикийн судалгаа”	2012	Дэлгэрэнгүй
2	Х.Түмэннасан	“Мазаалай баавгайн генетикийн судалгаа”	2013	Дэлгэрэнгүй
3	Т.Одбаяр	“Мазаалай баавгайн митохондрийн ДНХ-ийн судалгаа”	2013	Дэлгэрэнгүй
4	Т.Одбаяр	“Монгол орны хүрэн баавгайн генетикийн судалгаа”	2013	Дэлгэрэнгүй
5	Х.Түмэннасан	“Мазаалай баавгайн генетикийн хамгаалах асуудалд”	2013	Дэлгэрэнгүй
6	Ч.Батцэцэг, Х.Түмэннасан, Т.Өлзийсайхан, Ц.Жанчив	Памела Бургер “Population genetic structure of Mongolian domestic Bactrian camels (Camelus bactrianus)”	2013	Дэлгэрэнгүй

19.Аргачлал

№	Зохиогч	Бүтээлийн нэр	Он

20.Ишлэл

1 - K Tumennasan, T Tuya, Y Hotta, H Takase et. al “Fertility investigations in the F1 hybrid and backcross progeny of cattle (Bos taurus) and yak (B. grunniens) in Mongolia”
1 -HB Rajbhandary, T Dorji, H Tumennasan et.al “Phylogenetic relationships among indigenous sheep populations in East Asia based on five informative blood protein and nonprotein polymorphisms”
4 - K Tumennasan, et. al “Polimorphisms of The Plumage Colors, The Skin Variations and Blood Proteins in The Chirkens in Mongolia”
1 -K Tsunoda, K Nozawa, Y Maeda, K Tumennasan “Apolipoprotein E polymorphism and plasma lipid levels in native Mongolian sheep”
4 – Ts. Tsendsuren, et.al “Polymorphism of the BoLA-DRB3 gene in the Mongolian, Kalmyk, and Yakut cattle breeds”
1 - V. N. Voronkova, Tsendsuren Tsedev, G. E. Sulimova “Comparative analysis of the informativeness of ISSR markers for estimating genetic diversity of horse breeds”
4 - R Policht, A Karadzos, D Frynta and B. Munkhtuya - African Zoology, 2011 - reference.sabinet.co.za “Comparative analysis of long-range calls in equid stallions: are acoustic parameters related to social organization?”
15 - Гэрийн тэмээний cyt b болон D-loop генийн шинэ гаплотип

• Комент

Сэтгэгдэл бичих

Нэр :

---

СЭТГЭГДЛҮҮД