Салбар : Байгалийн шинжлэх ухаан
Төслийн дугаар :
Төслийн төрөл : Сэдэвт ажил
Хугацаа: 2011-2013
Санхүүжилт: 214,044.0 мян.төг
Түлхүүр үг : ургамлын аймаг, мэдээллийн сан, мөөг, үр
Үр дүн
1.Судалгааны дүнд өдгөө Монгол орны ургамлын аймагт 112 овог 679 төрөл 3053 зүйл гуурст дээд ургамал бүртгэгдээд байна.
2. "Монголын ургамлын аймаг" цуврал бүтээлийн 1-р дэвтэрт Монгол орны ургамлын аймаг, ургамалжил болон ургамал-газарзүйн мужлалын тойм, газарзүйн нэр томъёо, гуурст дээд ургамлын хүрээ болон нийт овгуудыг таних түлхүүр, түүнчлэн төрөл ба зүйл таних түлхүүр, 19 овгийн 27 төрөлд багтах нийт 69 зүйл ургамлын зүйл тус бүрийн дэлгэрэнгүй ойллого, адилцах нэрсийн тойм, ургах хугацаа ба орчин, монгол орны хэмжээнд болон ерөнхий тархалт, тайлбар зэрэг холбогдох бусад мэдээллүүдийг (54 зүйл ургамлын бүтцийн зураг, 48 зүйлийн тархалтын цэгэн картыг хавсаргасан) багтаасан хэвлэлийн эх бэлэн болсон.
3. "Монголын ургамлын аймаг" цуврал бүтээлийн 14а дэвтэрт Asteraceae овгийн 35 төрөлд багтах 208 гаруй зүйл ургамлын дэлгэрэнгүй ойллого, адилцах нэрсийн тойм, ургах хугацаа ба орчин, монгол орны хэмжээнд болон ерөнхий тархалт, тайлбар зэрэг холбогдох бусад мэдээллүүдийг багтаасан бүтээл хэвлэгдэн гарч олны хүртээл болсон.
4.“Монголын ургамлын аймгийн мэдээллийн сан”-г APG III, (2009) системийн дагуу шинэчилснээр өдгөө уг мэдээллийн санд 112 овгийн 679 төрөлд хамаарах 3053 зүйл ургамлын базионим, синоним, гомоним нэрс, хамаарах овог, тархалт (ургамал-газарзүйн 16 тойргоор) болон статус зэрэг мэдээллүүдийг бүрэн шинэчлэн оруулав.
5. “Монгол орны хагийн аймаг” бүтээл нь хагийн олон янз байдал, бүтэц бүрэлдэхүүний онцлог, нэр томъёоны тайлбар, ойллого бүхий нийт 60 овог, 120 төрөл, 650 гаруй зүйл таних түлхүүрийг багтаасан 140 гаруй хуудас бүхий зохиогчийн эхийг бэлэн болгов. Өдгөө Монгол орны хагийн аймагт 63 овог, 120 төрөл, 1050 зүйл бүртгэгдээд байгаа бөгөөд сүүлийн жилүүдэд 19 зүйлийг шинээр тэмдэглэжээ.
6. “Монгол орны нэн ховор, ховор, гоц ашигт ургамлын үрийн өнгөт цомог” бүтээл хэвлэгдэн гарсан.
Онолын дүгнэлт
- Өдгөө Монгол орны ургамлын аймаг болон ангилалзүйн чиглэлийн судалгаа нь “бетта” төвшинд буюу ургамлын аймгийн ангиллын нийт бүрэлдэхүүнийг бүрэн гаргах учиртай. Энэ нь аливаа ургамлыг ангиллын бүх нэгжийн хувьд өөрөөр хэлбэл хүрээгээс (typus) зүйл (species) хэлбэр (forma) хүртэл нь бүрэн нарийвчлан тогтоох явдал юм. Дээрх төвшний ангилалзүйн судалгаа өнгөрсөн 3 жилд Буурцагтан (Fabaceae), Нийлмэлцэцэгтэн (Compositae), Шүхэртэн (Umbelliferae), Өлөнтөн (Cyperaceae) зэрэг томоохон овгууд, харина Шарилж (Artemisia), Ортууз (Oxytropis), Харгана (Caragana), Өлөн (Carex), Багваахай (Taraxacum), Банздоо (Saussurea), зэрэг олон зүйлтэй том төрлүүдийн хувьд зохих хэмжээнд бүрэн хийгдсэн ба зарим төрлийн хувьд популяцийн түвшинд нарийвчилсан судалгаа (Шүхэртэн, Өлөнтөн, Нийлмэлцэцэгтэн овгуудын хувьд) нэгэнт эхэлж, ангилалзүйн судалгааны “гамма” төвшингийн судалгаа эхэлсэн байна.
-Ангиллын системийн хувьд Нийлмэлцэцэгтний (Asteraceae) овогт Монгол орны нутаг дэвсгэрт 4 дэд овог, 10 триб, 16 дэд триб, 80 төрөлд багтах 459 зүйл болон 3 дэд зүйл (Дариймаа, 2014); харин Шүхэртэний (Umbelliferae) овгийн хувьд 2 дэд овог, 12 триб (4 clades), 6 дэд триб, 37 төрөлд багтах 74 зүйл (Urgamal, 2013); Өлөнтөн (Cyperaceae) овгийн хувьд 2 дэд овог, 6 триб, 13 төрөлд хамаарагдах 132 зүйл (Нямбаяр, 2011) тархдагийг тогтоож, ангиллын шинэ системд оруулсан байна.