Салбар : Байгалийн шинжлэх ухаан
Төслийн дугаар :
Төслийн төрөл : Сэдэвт ажил
Хугацаа: 2012-2014
Санхүүжилт: 282300.00 мян.төг
Түлхүүр үг : ойн сэргэн ургалт, ойн экосистемийн өөрчлөгдөл, арчилгааны огтлолт, ойн түймэр, мод огтлолт, хөнөөлт шавьж
Үр дүн
1. Хантай нурууны харьцангуй чийгэрхэг нөхцөлд ойн доод захаар ургаж байгаа цахилдаг-алаг өвст тайгархаг шинэсэн ойн 25-30 жил болсон мод бэлтгэсэн талбайд ой мод нь улалж-элдэв өвст нугын экосистемээр, Зүүн Хэнтийн хөнөөлт шавжид нэрвэгдэж үхсэн алаг өвс-улалжит шинэсэн ой нь алаг өвс-шарилж-улалжит уулын нугархаг хээрийн бүлгэмдлээр солигдож байна. Энэ нөхцөлд зөвхөн ойжуулалт хийх замаар ой экосистемийг сэргээн ургуулж болно.
Түймэрт нэрвэгдсэн ой байгалийн аясаараа сэргэн ургах бололцоотой байна. Төв Хангайн тайгажуу алирс-ритид хөвдөт шинэсэн ойн 48 болсон мод бэлтгэсэн талбайд улалж-сорвоо-далан хальст сийрэг шинэсэн ой үүсч байна. Тарвагатайн нуруунд түймэрт шатсан алаг өвс-ритид хөвдөт тайгажуу шинэсэн ой 16 жилийн дараа зулзган шинэс бүхий маш сийрэг алаг өвст бүлгэмдэл, алаг өвс-ритид хөвдөт тайгажуу шинэсэн ой 10 жилийн дараа хэсэг бүлгээр ургасан зулзган шинэс бүхий сийрэг алаг өвс-хөвөн оройт бүлгэмдэлээр солигджээ.
2. Төв Хангайн 0.9-с дээш өтгөрөлтэй, 40-50 насны шинэсэн ойд арчилгааны огтлолтыг нөөцийн 30-40 хувийн эрчимтэй хийх нь зүйтэй. Арчилгааны оглолтын нөлөөгөөр 32 жилийн хугацаанд ойн дундаж диаметр 5.5 см буюу 150-200 хувиар, ойн дундаж өндөр 5.0 м буюу 150-180 хувиар өсч, ойн бүтээмж 20-30 м3/га -аар нэмэгдэж байна. Төв Хангайн Тарвагатайн нурууны БЦГ-ын ойд арчилгаа, цэвэрлэгээ хийх зөвлөмж боловсруулав.
3. Зүүн, Баруун Хэнтий, Төв Хангай, Зүүн өмнөд болон Зүүн хойт Хангайд ой мод хээр газар түрж ургаж байгааг тогтоов. Зүүн хойт Хангайд 25 жилийн өмнө тэлж ургасан сийрэг улалж-алаг өвст хээржүү шинэсэн ойн модны тоо 20200 ш/га үед модны дундаж диаметр 3,7 см, өндөр 5,0 м, модны тоо 9000 ш/га үед модны дундаж диаметр 4,8 см, өндөр 4,8 м хүрч байна.
Ойн моддын фитомассын хэмжээ нь модны төрөл, үндсэн хэсгүүдийн хувьд харилцан адилгүй байна. Ишний фитомасс хамгийн их, навч болон мөчрийн фитомасс бага хэмжээтэй боловч хусан ойн навчны фитомассийн хэмжээ мөчрийнхөөс их, шинэсэн ойн мөчрийн фитомассийн хэмжээ шилмүүснийхээс их байх хандлага ажиглагдаж байна. Ой үүсгэгч шинэс модны генетик-селекцийн онцлог, олон янз байдлыг боргоцой, тоос, хромосомын морфологийн шинж тэмдгээр судлав. Богдхан-Уул, Баян давааны сибирь шинэсний хоёр популяци нь тоосны урт, өргөний хэмжээ хоорондоо ялгаагүй боловч, тоосны гаж хэлбэрийн хувьд нэг нь нөгөөгөөсөө ялгаатай байгааг тогтоов. Алтайн нурууны Сибирь шинэсэн ойн популяциудын боргоцойн урт, өргөн, хайрсны тоо, хэлбэр нь дунд зэргийн хувьсалтай бөгөөд газарзүйн байршилт болон далайн түвшнөөс дээш өргөгдсөн байдлаас өөр өөр байна.
4. 2012-2014 онд гүйцэтгэсэн “Монгол орны ойн экосистемийн өөрчлөгдлийн судалгаа” сэдэвт суурь судалгааны ажлын үр дүнгээр нэг сэдэвт бүтээл, ном, товхимол 11, гадаад, дотоодын хэвлэлд эрдэм шинжилгээний 69 өгүүлэл хэвлүүлж, эрдэм шинжилгээний 44 хурал, семинарт судлагааны ажлын үр дүнг хэлэлцүүлж, нийт 1 зураг, 1 зөвлөмж, 2 аргачлал, 8 стандарт боловсруулж үйлдвэрлэлд шилжүүлэв. Монгол орны ойн түймрийн аюулын 1:1,5 саяын масштабтай зургийг зохиож хэвлүүлж үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэв.
Уг зурагт 1:10 саяын масштабтай Монгол орны ой-ургамалжил-түймрийн мужлалын зураг, Монгол орны ой, хээрийн түймрийн тархалтын зураг, Монгол орны түймрийн эрсдлийн зургийг тус тус оруулсан.