Тариалангийн хөрсний үржил шим, таримлын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийг тогтвортой нэмэгдүүлэхэд эрдэс ба шим бордооны нөлөө
Салбар : Хөдөө аж ахуйн (ХАА) шинжлэх ухаан
Төслийн дугаар :
Төслийн төрөл : Сэдэвт ажил
Хугацаа: 2015-2017
Санхүүжилт: 17,600.0 мян.төг
Түлхүүр үг : хөрс, ялзмаг, буудай, бордоо, азот, ургац, үр, уураг
Үр дүн
1. Эрдэс бүрэн (N60P40K40) ба биоялзмагийн бордоо, Тариалангийн төв бүсийн хавж элдэншүүлэх технологийн нөхцөлд уринш-буудай 3 талбайт сэлгээнд үндсэн бордоог тэдгээрийн хослолыг хэрэглэснээр хүрэн хөрсний 0-20 см гүнд ялзмагийн агуулалт дунджаар 11.6% буюу 5.4 т/га-аар дээшилж, бордоот хувилбаруудад буудайн ургац уриншинд тарьсанд 4.2 ц/га буюу 31.7%, гуурстайд 3.3 ц/га буюу 33.9%-иар тус тус нэмэгдэж байна. Тэг элдэншүүлгийн нөхцөлд буудайг тарих үед эрдэс бүрэн бордоог дундаж тунгаар буюу N20-40P10-30K11-20 кг/га үйлчлэх бодисоор хэрэглэхэд ургац хяналттай харьцуулахад 13.4 ц/га буюу 80.7%-аар нэмэгдэж, ургацын нэмэгдэл бусад бордоот хувилбарыхаас 7.1 ц/га 42.7 %-иар илүү байлаа.
Төслийн үр дүнд үндэслэн зусах буудайн тариалалтанд
бордоог хэрэглэх технологи боловсруулагдсан.
Баталгаажилт: УГТХүрээлэнгийн Эрдмийн зөвлөлийн
2018 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн хурал.
Протокол № 02/05
2. Төсөл хэрэгжих 2015-2017 оны хугацаанд бордоот суурин туршлагын ба буудайн үйлдвэрлэлийн туршлагын талбайгаас бүрдүүлсэн нийт (давхардсан тоогоор) 180 ш дээжинд хөрсний үржил шимийн төлөв байдлын судалгааг агрохимийн 6, агрофизикийн 3, микробиологийн 4 үзүүлэлтээр гүйцэтгэв.Үүнд: хөрсний агрохимийн шинж чанарыг ялзмаг, орчин (pH), нитратын азот (NO3-N), хөдөлгөөнт фосфор (Р2О5), солилцох кали (К2О), нийт нүүрстөрөгч (C); агрофизикийн шинж чанарыг хөрсний чийг, нягт, хөрсний бүтэц; микробиологийн – хөрсний бичил биетний нийт тоо, төрөл: актиномицет, мөөгөнцөр, бактери гэсэн үзүүлэлтээр тус тус тодорхойлсон.
3. Үндсэн бордооны үйлчлэлээс уринш ба гуурсанд тарьсан аль ч буудайн үрэнд дунджаар уургийн агуулалт 0.7-1.2%, цавуулаг 1.4-.1.5%-иар нэмэгдэж байна. Харин буудайн тариалалтын технологиос хамааран тарилтын үед хэрэглэсэн эрдэс бордооны нөлөөгөөр үрэнд уургийн агуулалт 0.8-2.7%, цавуулаг 1.0-5.1%-иар тус тус нэмэгдэх боломж бүрдэж байгааг судлав.
Агрохимийн олон жилийн бордоот суурин туршлагын судалгаагаар буудайн тариаланд бордоог системтэй хэрэглэснээр эрдэс бордооны 1 кг үйлчлэх бодис ба 1 т биоялзмагийн бордооны үйлчлэлээс үрийн гарц нэгдэх жилийн буудайнд 0.4-11.0 кг, хоёрдахь жилиинхд 0.3-9.8 кг тус тус хэлбэлзэж байгааг тогтоов. Аль ч урьдавчинд дан эрдэс бордооны үйлчлэл нийлмэл эрдэс болон органик хосолсон бордооныхоос дунджаар 6.3 кг-аар илүү байлаа. Харин тарилтын үеийн эрдэс бүрэн бордооны дундаж тун (N20-40P10-30K11-20 кг/га) бордооны 1 кг үйлчлэх бодисоос үрийн гарц хамгийн их буюу 2.4 кг байв.
4. Манай орны тариалангийн хөрсний үржил шимийн балансыг 2016 оны тариалалтын дүнгээр тооцож үзэхэд жилд 7930 тонн эрдэс бордоог хэрэглэж, 377 мянган га-д зусах буудай тариалж, улсын хэмжээнд 475 мянган тонн ургац хураан авахад үр, сүрлийн хамт хөрснөөс нийт 53.7 мянган тонн шим тэжээлийн бодис (үүнээс: азот 27.7 мян.т фосфор 9.5 мян.т, кали 18.8 мян.т) жилд зарцуулагдсан байна. Тариаланд хэрэглэсэн бордоо ба хөрсний нөөцөөс ургац бүрдэхэд ашиглагдагдсан тэжээлийн бодисыг тооцоолоход нийт 23.1 мянган тонн (үүнээс азот 9.9 мян. тонн, фосфор 3.6 мян. тонн, кали 9.6 мянган тонн) байгаа нь хөрсний үржил шимийн алдагдлыг зөвхөн 43%-ийг нөхөхөд хүрэлцэж байна. Энэ нь манай улсын газар тариалангийн үйлдвэрлэлийн явцад хөрсний шим тэжээлийн бодисын баланс ихээхэн алдагдалтай буюу жилд дунджаар 32.0 мянган тонн тэжээлийн бодис (үүнээс: азот -17.8 мянган тонн, фосфор – 5.9 мянган тонн, кали -10 мянган тонн тус тус) шаардлагатай байна. 2016 оны буудайн тариалангийн хөрсний тэжээлийн бодисын балансын алдагдалыг эрдэс бордоонд шилжүүлэн тооцвол: N94P79K68 кг/га-д үйлчлэх бодисыг бордоогоор нөхөн өгөх шаардлагатай болохыг тогтоов. Шаардагатай тэжээлийн бодисыг бордоонд шилжүүлж тооцвол буудайн тариалалтанд жилд нийт 574.5 мян.т бордоо (үүнээс: 34%-ийн азот агуулсан шүвтрийн шүү 276.5 мян.т, 42%-ийн давхар суперфосфат 188 мян.т, 62%-ийн калий агуулсан хлорт калийн бордоо 110.0 мян.т тус тус) хэрэгцээтэй байна.
Харин улсын хэмжээнд төлөвлөсөн төлөвлөгөөт буюу дунджаар 20 ц/га зусах буудайн ургац авахад тэжээлийн бодис бордооны N62P67K11 кг/га-д үйлчлэх бодисоор шаардлагатай байгааг тооцож тогтоов.