Говийн бүсийн агаар мандлын бага хольцтой хий, аэрозол, тоосны хөдлөл зүйн туршилт судалгаа, бүсийн ба глобаль уур амьсгал бүрэлдэхэд тэдгээрийн гүйцэтгэх үүрэг
Салбар : Байгалийн шинжлэх ухаан
Төслийн дугаар :
Төслийн төрөл : Хамтарсан төсөл
Хугацаа: 2011-2012
Санхүүжилт: 4000.00 мян.төг
Түлхүүр үг : Тропосферийн буюу газар орчмын озон, азотын давхар исэл, тоосонцор, агууламж, хэмжээ, хоногийн явц, оптик зузаан, Сайншанд, Даланзадгад
Үр дүн
1. Даян дэлхий дулааралт, уур амьсгалын өөрчлөлт, хүний үйл ажиллагаатай холбоотойгоор Монгол орны говийн бүс нутагт шороон шуурганы тохиолдол 3 дахин нэмэгдсэний зэрэгцээ намар, өвлийн улиралд ажиглагдах болж, давтагдал нь өсөж, хамгийн их тохиолдол нь 15-18 цагийн хооронд ажиглагддагаас гадна 10 цагаас 21 цагийн хооронд шороон шуурга тохиолдох нь элбэг болсон байна.
2. Монгол орны говийн бүс нутагт Р10 хэмжээтэй тоосонцорын агууламж зуны улиралд 10 мкг/м3-ээс бага байж, бусад хугацаанд буюу намар, өвөл, хаврын улиралд байнга түүнээс их байна.
3. Монгол орны говийн бүс нутагт зуны улиралд тропосферийн буюу газар орчмын озон (40-140 мкг/м3), азотын давхар ислийн агууламж (30-80 мкг/м3) харьцангуй их, харин азотын ислийн хэмжээ харьцангуй бага байна. Говийн бүс нутгийн агаар мандал дахь дээрх бага хольцтой хийн агууламж цаг агаарын нөхцлөөс шалтгаалан нилээд өөрчлөмтгий байгаа хэдий ч тэдгээр нь ОХУ-ын Зүүн Сибирь орчим, БНХАУ-аас аж үйлдвэрийн районы хаягдлууд агаарын урсгалаар дамжин орж ирсний улмаас нэмэгдэж байна гэж үзэх боломжтой байна.
4. Монгол орны говийн бүсийн агаар мандал дахь аэрозолийн химийн бүрэлдэхүүний 56-84%-д сульфат, аммони агуулагддаг ба энэ нь цаг агаарын нөхцөл, ялангуяа салхины хурд, чиглэл, агаарын массын зөөгдлөөс ихээхэн хамаарч байна.
5. Монгол орны говийн бүс нутгийн агаар мандал харьцангуй тунгалаг (<τ0,5> = 0,09), хамгийн их утга нь зуны улиралд ажиглагддаг (<τ0.5> = 0,15), хамгийн бага утга нь өвлийн улиралд тохиолддог (<τ0.5> = 0,04) байна.
6. Төслийн хугацаанд лидарыг туршсан, эх мэдээ бий болж байгаа, 10 эрдэм шинжилгээний бүтээл туурвиж олон улсын ба дотоодын эрдэм шинжилгээний сэтгүүлд хэвлүүлэн хамтарсан төслийн ажлын үр дүнг мэргэжилтнүүдийн ба нийтийн хүртээл болгосон.
7. ОХУ-ын талд http://lars.umi.ru/grants_projects вэбхуудас нээсэн. Мөн 2011, 2012 оны 12 дугаар сард Өмнөговь аймгийн Ус цаг уурын албаны нийт ажилтнуудад хамтарсан төслийн зарим үр дүнгээр танилцуулга, лекц хийсний зэрэгцээ “Зууны мэдээ” сонины 2012 оны 5 дугаар сарын 22-ны өдрийн №123(4125) дугаарын “Байгаль орчин” булангийн 14-15 дугаар нүүрэнд “Монгол орны Говийн бүсийн Агаар мандал дахь бага хольцтой хий, аэрозол, тоосны хөдлөл зүйн туршилт судалгааг анх удаа хийлээ” нийтлэл гаргаж хамтарсан төслийн зарим үр дүнг мэргэжилтнүүд ба нийтэд хүргэж сурталчлав.
8. Дорноговь аймгийн Сайншанд суманд 2012 оны 9 дүгээр сарын 6-ний өдөр Дорноговь аймгийн ЗДТГ, БОАЖГ, МХГ, ОБХ, ЭМГ, СХЗТ, УЦУОША, Сайншанд сумын ЗДТГ-ын удирдлага, ажилтнууд нийт 50 гаруй хүнийг оролцуулан төслийн үр дүнгээр семинар-ярилцлага зохион байгуулав.