Төмрийн хүдрийн түүхий эдийг нүүрсний нэмэлт ашиглан металлжуулах технологийн физик-химийн үндэс
Салбар : Нийгмийн шинжлэх ухаан
Төслийн дугаар :
Төслийн төрөл : Хамтарсан төсөл
Хугацаа: 2011-2012
Санхүүжилт: 4000.00 мян.төг
Түлхүүр үг : Нүүрс, органик ба эрдэс хэсэг, техник шинж чанар, элементийн бүрэлдэхүүн, нүүрсний пиролиз, хүнд шингэний баяжуулалт, фазын найрлага, цацраг идэвхт чанар.
Үр дүн
1. Судалгаанд хамрагдсан Тавантолгой (IV) (Wa = 0.82, %; Ad =14.80, %; Vdaf =29.9, %; Q=7524), Шивээ овоо (Wa =11.62, %; Ad =15.01, %; Vdaf =48.26, %; Q= 5306), Сайхан овоо (Wa =2.24, %; Ad =10.35, %; Vdaf = 8.17, %; Q=8052), Алагтогоо (Wa =4.47, %; Ad = 8.88, %; Vdaf =43.50, %; Q=6859), Шарын гол (Wa =6.93, %; Ad = 7.67, %; Vdaf =36.81, %; Q=6680) зэрэг 5 ордын нүүрсний техникийн үндсэн үзүүлэлтүүдийг тогтоов.
2. Эдгээр нүүрсний дээжүүдийн нүүрс ба түүний үнсний химийн найрлага, элементийн бүрэлдэхүүн, фазын төлөвийг Нил улаан туяаны, Рентген –флуоресценцийн, Рентгенфазын анализуудаар судлан тогтоож харьцуулан дүгнэв.
3. Судалгаанд хамрагдсан Таван толгой IV ( хөвсөн фракц-82.6, %; живсэн фракц-12, %; хаягдал-5.4, %), Шивээ овоо (хөвсөн фракц-48.49, %; живсэн фракц-44.48, %; хаягдал-6.9, %), Сайхан овоо (хөвсөн фракц-53.4, %; живсэн фракц-46.6, %; хаягдал-0, %), Алагтогоо (хөвсөн фракц-33.65, %; живсэн фракц-59.51, %; хаягдал-6.8, %), Шарын гол (хөвсөн фракц-72.4, %; живсэн фракц-10.69, %; хаягдал-16.85, %) зэрэг 5 ордын нүүрсний баяжих чанарын судалгааг хүнд шингэнээр баяжуулах аргаар судлан нүүрсний баяжмалын гарцыг тогтоов.
4. Судалгаанд хамрагдсан Таван толгой IV (хатуу үлдэгдэл-80.6, %; давирхайн гарц-6.55,%; пиролизын ус-1.59,%; хийн гарц-11.26%), Шивээ овоо (хатуу үлдэгдэл-55.84, %; давирхайн гарц-6.24,%; пиролизын ус-17.55,%; хийн гарц-20.37,%), Сайхан овоо (хатуу үлдэгдэл-90.82, %; давирхайн гарц-3.12,%; пиролизын ус-2.20,%; хийн гарц-3.86,%), Алагтогоо (хатуу үлдэгдэл-60.85, %; давирхайн гарц-3.99,%; пиролизын ус-17.52,%; хийн гарц-17.54,%), Шарын гол (хатуу үлдэгдэл-49.44, %; давирхайн гарц-3.68,%; пиролизын ус-3.78,%; хийн гарц-43.10%) зэрэг 5 ордын нүүрсний халуун задралын судалгааг пиролизын аргыг хэрэглэн туршиж гарган авсан хатуу, шингэн, хийн бүтээгдэхүүний гарцыг тогтоож хооронд нь харьцуулав.
5. Судалгаанд хамрагдсан Таван толгой IV (нүүрсэнд U-1,1г/т, Th-1,5г/т; үнсэнд U-6,4г/т, Th-18,4г/т ), Шивээ овоо (нүүрсэнд U-1,6г/т, Th-2,1г/т; үнсэнд U-8,7г/т, Th-14,5г/т ), Сайхан овоо (нүүрсэнд U-5,5г/т, Th-4,1г/т; үнсэнд U-31,88г/т, Th-13,25г/т ), Алагтогоо (нүүрсэнд U-4,5г/т, Th-4,1г/т; үнсэнд U-18,4г/т, Th-18,4г/т ), Шарынгол(нүүрсэнд U-1,1г/т, Th-1,5г/т; үнсэнд U-6,4г/т, Th-18,4г/т ) зэрэг 5 ордын нүүрс ба үнсэнд нь цацраг идэвхт элементүүд (зөвхөн U ба Th -г сонгож авав )-ийн агуулгыг гамоспектрометрийн аргаар тодорхойлоход нүүрсэнд байгаа хэмжээ нь зөвшөөрөгдөх хязгаарт байгаа боловч үнсэнд нь зөвшөөрөгдөх хэмжээнээс бараг 5-6 дахин ихэссэн байгаа нь нүүрсийг шатаахад цацраг идэвхт элементүүд нь үнсэндээ баяжигдан үлддэг болохыг тогтоов.
6. Эдгээр судлагдсан 5 ордын нүүрснээс сонгож авсан сайн чанарын нүүрс болох Нарийн сухайт ба Шарын голын хүрэн нүүрсийг төмрийг хүдрээс нь ангижруулах чанарыг энэхүү төслийг хамтран хэрэгжүүлэгч ОХУ –ын Екатернбург хотын Уралын уул уурхайн улсын их сургууль дээр анх удаа судлан туршиж төмрийг хүдрээс нь ангижруулах чадвараараа залуу хүрэн нүүрс болох Шарын голын нүүрс насжилт ба нягтрал сайтай сайн чанарын нүүрс болох Сайхан овоогийн нүүрснээс нилээд давуу болох тогтоож, төмрийн хүдрийн баяжмалыг нүүүрсээр ангижруулан металлжуулалт хийхэд нүүрсний халууны задралын дэгдэмхий бүтээгдэхүүнүүд нь төмрийн хүдэр дэхь төмрийн ангижрах процесст оролцдоггүй юм байна гэсэн дүгнэлтэнд хүрэв.
7.Төмрийн хүдрийн баяжмалыг Шарын голын нүүрсээр ангижруулах сорилт туршилтын дүнд 92%-ийн металлжилтын зэрэгтэй 7,84-11,31% төмрийн исэл агуулсан бүтээгдэхүүн гарган авсан юм. Өөрөөр хэлбэл 69,59% анхны төмрийн агуулга бүхий төмрийн хүдрийн баяжмалыг нүүрсээр ангижруулахад цэвэр төмрийн агуулга 92% болтлоо нэмэгдэж байгааг тогтоов.