Хүнсээр дамжин халдварладаг зарим паразиттах зооноз өвчинтэй тэмцэх арга боловсруулах
Салбар : Хөдөө аж ахуйн (ХАА) шинжлэх ухаан
Төслийн дугаар :
Төслийн төрөл : ШУТ төсөл
Хугацаа: 2010-2011
Санхүүжилт: 80,000.0 мян.төг
Түлхүүр үг : цусны шимэгч, трипаносом, cy-aypy, нийлүүлгийн өвчин, криптоспорид, нематод
Үр дүн
1-р үр дүн:
1. Тархалтын судалгаанд хамрагдсан тугалын 6.48%, хурга - 16.25%, ишиг - 17.69% криптоспоридоор халдварласныг тогтоож, криптоспоридиоз тархалтын зураг бий болгов.
2. Тугалд Cryptosporidium andersoni, C.parvum зүйл шимэгчилдэг, ялган авсан криптоспоридийн нутгийн омог хурганд хоруу чанар багатайг тус тус судлан, тогтоов.
3. Малын криптоспоридиозтой тэмцэх заавар боловсруулж, үйлдвэрлэлд шилжүүлэв.
2-р үр дүн:
1. Малын трипаносомоз (Trypanosoma evansi) болон адууны нийлүүлгийн өвчин (Trypanosoma equiperdum)-ийг оношлох Фермент холбоот эсрэгбиемийн урвалаар 1:1280 таньцтай эсрэгтөрөгч, 1:160 таньц - эерэг ийлдэс тус тус идэвхтэй 2 цомог бий болгон үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэв (MNS 6180 : 2010; MNS 6179: 2010; MNS 6178: 2010; MNS 6177 : 2010);
2. Тэмээний Су-ауру, адууны нийлүүлгийн өвчний тархалтыг тандан судалж, тархалтын зураг бий болгов. Үүнд: Манай орны умард өргөргийн 47°47.056' -48°00.184', дорнод уртрагийн 93°03.038' -92°27.506'-д тэмээний су-ауру 0.42-2.09% тархсан; Судалгаанд хамрагдсан адуу (2106 толгой)-ны 2.18% нийлүүлгийн өвчин үүсгэгчээр халдварласныг тогтоож, ойт хээрийн бүсийн адууны 2.24%, тал хээр - 3.17%-д T.equiperdum -ийн эсрэгбием илрүүлэв.
3-р үр дүн:
1. Монгол орны говь, цөлийн бүсийн заган ой бүхий нутгаас барьсан морин чичүүл (Rhombomys opimus)-p, Leishmani терлийн шимэгчээр 15.45% халдварласан, илрүүлж, судалгаанд хамрагдсан морин чичүүлийн цусны ийлдсийн 80.6%-д лейшманий эсрэгбием тус тус илрүүлэв;
2. Морин чичүүлийн дэлүүний 57 дээжний 12-т Leishmania - ий LSUrDNA, 20 дээж - nagt - ийн өвөрмөц ген илрүүлэв;
3. Морин чичүүлээс лейшманий 7 омог (MRHO/MN/08/BZ18, MRHO/MN/08/BBU23, MRHO/MN/10/DBB01, MRHO/MN/10/DBB07, MRHO/MN/10/DBB12, MRHO/MN/10/DBB15, MRHO/MN/10/DBB16) ялган авав;
4. Морин чичүүлээс ялгаж авсан лейшман генийн дарааллаараа Leishmania turanica зүйл болохыг тогтоов.
5. Лейшман дамжуулагч, манай орны заган ойгоос цуглуулсан элсний ялаа (Sand fly) Phlebotomus alexandri (2.7%), Ph.andrejevi (93.1%), Ph.mongolensis (4.3%) зүйл болохыг тус тус тогтоов;
6. Лейшман шимэгчлэлийн нөлөөгөөр морин чичүүлийн элгэнд хоосовч үүсэж, хэсэг хэсгээрээ голомтолсон лейшман элэгний эдийг дарж хатинхайруулдаг, элэгний холбогч эд зузаарч, үрэвсэн хатинхайрдаг, элгэнд лейшманий голомт ихээр үүсдэгийг эмгэг судлалын шинжилгээгээр тус тус тогтоов.
4-р үр дүн:
1. Ойт хээрийн бүсээс судалгаанд хамрагдсан хонины 78% нь 8 зүйл нематод (Trichostrongylus colubriformis, T. axie, Ostertagia ostertagia (Telodarsagia), Cooperia oncophora, Nematodirus spathiger, Bunostomum trigonocephalum, Strongyloides papillosus, Haemonchus contortus); Moniezia expansa зүйл болон Avitellina төрлийн цестодоор (36%); тал хээрийн бүс -70% (Trichostrongylus colubriformis, T. axie, Ostertagia ostertagia (Telodarsagia), Cooperia oncophora,
Nematodirus spathiger, Bunostomum trigonocephalum, Strongyloides papillosus, Haemonchus contortus) болон Moniezia expansa зүйл, Avitellina терлөөр
(32%); говийн бүсийн хонь 7 зүйл (Trichostrongylus colubriformis, Ostertagia ostertagia (Telodarsagia), Cooperia oncophora, Nematodirus spathiger, Bunostomum trigonocephalum, Strongyloides papillosus, Haemonchus contortus) нематодоор халдварласан (72%)-ыг тус тус илрүүлэв;
2. Бог малын нарийн гэдэс нематодоор дунд болон их эрчимжилтэй халдварлахад өлен гэдэсний салст болон булчинт давхаргын эс эмгэгшиж, үрэвсэн, үхжиж цоордгийг эмгэг судлалын шинжилгээгээр тогтоов. Бог малын өлөн гэдэс бүтээгдэхүүний чанарт нөлөөлөх гельминтозтоббй тэмцэх заавар
боловсруулж, үйлдвэрлэлд шилжүүлэв.