Адууны цусны паразит ба гельминт өвчнүүдийн оношлогоо, эмчилгээний цогцолбор арга боловсруулах
Салбар : Хөдөө аж ахуйн (ХАА) шинжлэх ухаан
Төслийн дугаар : 022
Төслийн төрөл : ШУТ төсөл
Хугацаа: 2008-2010
Санхүүжилт: 78,000.0 мян.төг
Түлхүүр үг : Адууны бабезиоз, бабедазол, рекомбинант GST/EMA2t эсрэгтөрөгч, рекомбинант GST/RAP1 эсрэгтөрөгч, Theileria equi-ийн өсгөвөр, бэтэг
Үр дүн
1. Монгол орны байгаль газар зүйн 4 бүс бүслүүрийг хамарсан нутгуудаас авсан нийт 1750 гаруй адууны цусны дээжээс ДНХ ялгаж, бүх дээжид T.equi, B.caballi-ийг 2 шатлалтай үүрэн ПГУ-аар оношлож, нийт 996 түрхэцийг гимзийн будгаар будан микроскопын шинжилгээ, мөн өөрсдийн гарган авсан рекомбинант GST/EMA2t, GST/RAP1 эсрэгтөрөгчүүдийг ашиглан ЭЛИЗА урвалаар 1974 адууны ийлдсэнд T.equi, B.caballi-гийн эсрэгбие илрүүлэх шинжилгээ хийж тархалтын зураглал гаргав.
2. Монгол орны байгалийн 3 бүс бүслүүрээр нийт 3 төрлийн 5 зүйлд хамаарах 11000 гаруй хачгийг цуглуулан төрөл зүйлийн бүрэлдэхүүнийг тогтоосон. Мөн өвөрмөц праймер ашиглан бэлчээрийн хачигт B.caballi, T.equi-ийг илрүүлэн ялган оношлох үүрэн ПГУ-ын аргыг хэрэглэн дамжуулагч бэлчээрийн хачгуудыг тогтоон, адууны хачгийн халуун өвчний байгалийн голомтуудыг тодорхойлж, нуклеотидийн дараалал тогтоох аргыг ашиглан адууны хачгийн халуун өвчний үүсгэгчдийн бэлчээрийн хачигт тээгдэх үеийн генийн судалгааг эхлүүлсэн.
3. Сүүлийн үеийн дэвшилтэт технологийг ашиглан үүсгэгч тус бүрийн өвөрмөц ген дээр тулгуурласан рекомбинант уургийг бактерийн системд нийлэгжүүлэн цэвэршүүлж эсрэгтөрөгч болгон оношлуур зохион бүтээж ЭЛИЗА-д ашиглах боломжтой өндөр мэдрэг, өвөрмөц эсрэгтөргчийн 2 стандартыг уг эсрэгтөрөгчдийн бэлтгэх, хэрэглэх шалгах зааврын хамт баталгаажуулжээ. Адууны хачгийн халууны үүсгэгчдийг ялгаварлан оношлох үүрэн полимеразын гинжин урвалын аргыг шинээр боловсрууллаа. Оношлогооны дэвшилтэт арга иммунохроматографын тестийн загварыг адууны хачгийн халуун өвчний үүсгэгч тус бүр дээр өвөрмөц рекомбинант уураг ашиглан гарган авсан. Энэхүү сэдэвт ажлын үр дүнд нийт 4 стандарт болон 4 заавар боловсруулан зохих дээд байгууллагаар баталгаажууллаа.
4. Бабедазол эмийн технологи боловсруулан лабораторийн өсгөвөрт туршин бабезиогийн өсгөврийг үхүүлж байгааг тогтоон улмаар B.caballi-аар зориудаар халдвар хийсэн дааганд 2мг/кг тунгаар 24 цагийн зайтай 2 удаа, T.equi-ээр халдварлуулсан дааганд 2мг/кг тунгаар имидокарбыг булчинд 24 цагийн зайтай 4 удаа тарьж эмчлэхэд богино хугацаанд бабекиогийн эсрэг эмчилгээний үр дүн өгч байв. Дээрхи тунгаар хачиг унах хугацаанд 2 удаа тарьж хэрэглэхэд бабезиогийн халдвараас урьдчилан сэргийлж байгаа нь бидний судалгаагаар тогтоогдлоо. Бабедазол эмийн стандарт, бабедазол эмийн бэлтгэх, шалгах болон хэрэглэх зааврыг боловсруулан баталгаажууллаа.
5. Адууны хачгийн халуун өвчний тархалтыг тахь, хуланд тандан судлах нь сэдвийн Хустайн Нуруу Үндэсний хүрээлэнгийн тахийн цусны дээжид бабезиоз өвчний үүсгэгч T.equi-ийг илрүүлэх үүрэн ПГУ болон ФХЭБУ-ээр эерэг, харин B.caballi-аар сөрөг үр дүн үзүүллээ. Хачгийн халуунаар өвдөж үхсэн тахиас эмгэг судлалын шинжилгээ хийлээ. Илжигэнд мөн хачгийн халууны шинжилгээ хийж үзсэн бөгөөд шинжилсэн дээжийн 20%-д T.equi илэрлээ.
6. Монгол орны ойт хээрийн бүсийн малын 8%, хээрийн бүсийн малын 4.2%, говь цөлийн бүсийн малын 1.9% нь эхинококкын халдвартай байна. Судалгааны ажлын хүрээнд халдвартай хонь болон тэмээнээс ялган авсан дээжинд хийсэн судалгаагаар Echinococcus granulosis зүйлийн G1, G6 омог болох нь тогтоогдлоо.
7. Пагдгар бадаан, эгэл марал цэцэг, эмийн багваахай, долгионтсон гишүүн, хүйтсэг шарилж зэрэг ургамлын хивэгч малын гельминтозын эсрэг идэвхийг судлан эдгээр ургамлын танины агууламжтай холбоотой болохыг тогтоолоо. Дээрх 4 зүйлийн ургамлыг ашиглан эмчилгээ-тэжээлийн долооцын загвар боловсруулсан
8. Бог малын стронгилятозын үе дэх эзэн шимэгчийн харьцааны онцлогийн судалгаа сэдэвт ажлын хүрээнд H.concortus-ынIII үелбэрийн авгалдайн биеийн эсрэгтөрөгч 1.67 мг/мл хүртэл хэмжээтэй уураг агуулж байсан бөгөөд электрофорограмм /SDS-PAGE/ урвалаар 21-196 кДа жинтэй уургийн 13 толбо илэрч буйг тодорхойлжээ.