Хөвсгөл аймгийн нутагт археологийн хайгуул, судалгаа хийсэн Монгол Америкийн хамтарсан шинжилгээний ангийн тайлан
Салбар : Байгалийн шинжлэх ухаан
Төслийн дугаар : 977
Төслийн төрөл : ШУТ төсөл
Хугацаа: 2004-2005
Санхүүжилт: мян.төг
Түлхүүр үг : хирүгсүүр, дөрвөлжин булш, хадны зураг, мод, хүн, малын яс
Үр дүн
1. Wijjam-ын хэлснээр хүрлийн үеийн буган чулуун хөшөө ба хиригсүүрийн дэргэд байгаа тахилгын дарааснаас он цаг тогтоох материал хангалттай олсон нь судлаачдын дунд маргаантай байдаг буган хөшөөний дүрслэлээс шалтгаалан хүрлийн эрт буюу хожуу үе гэсэн хоёр таамаглал байдгыг тус бүр тогтооход боломж өгсөн.
2. Tом хиригсүүрийн булан дахь дараас, түүний дэргэдэх тахилгын дугариг дарааснаас олдсон адууны толгой, нүүрсийг шинжилж он цаг ба зан үйлийн холбоог
тогтоох материалыг бүрдүүлэв.
3. Дөрвөлжин булшнаас олдсон хүний толгой, эрүүний ясаар түүний антропологийн төрхийг тогтоосон. Улаан толгойн буган хөшөөний дэргэдэх дөрвөлжин булшнаас олдсон булшны материалтай харьцуулан үзэх боломжтой бөгөөд тэдний зан үйл угсаа гарал, түүх соёлыг тодорхойлох боломжтой болсон.
4. Энэ бүх задлан шинжилгээний үр дүнд Монголын бусад нутагт малтсан ижил төстэй дурсгалыг харьцуулан судлах тулгар хэрэглэгдэхүүн болсноос гадна
буган чулуун хөшөө судлалыг урьд өмнөх судалгаанаас шинжлэх ухааны зохих түвшинд судлан бага хүрээнд, жижиг олдвороор урт хугацааны асар их ба олон
дурсгалын үе цагийг зангидаж өгсөн.
5.Хөвсгөлийн судалгаа нь Монгол оронд бусад улсаас ирж буган хөшөө судлаж байгаа археологичдийн судалгааны олдвортой харьцуулан судлахад он цаг тогтоох, тэр үеийн хүмүүсийн оршуулгын зан үйл, түүх соёлын олон маргаантай асуудлыг шийдвэрлэхэд бага боловч үр дүнтэй ажил болсон.
6. Буган чулуун хөшөө судлах талаар урьд өмнө буган чулуун хөшөөний сонгомол буюу загвардмал дүрстэй булш ба хиргисүүр, тахилгын байгууламжийг гол төлөв малтдаг байсан. Гэтэл манай буган чулуун хөшөө судлалын нэг онцлог бол маш болхи ганц хоёр буган чулуун хөшөөтэй ба булагдсан хөшөөтэй тахилгын
газрыг малтсан нь зан үйлийн ба эдийн соёлын талаар харьцуулан судлах үндсэн материалыг бүрдүүлж байгаа нь судалгааны ажлын өөр нэг үр дүн гарах
боломжийг олгосон юм.