Монгол орны хээр, говийн бүсийн бэлчээрийн шавьжийн фаун, биогеоценод тэдгээрээс үзүүлэх нөлөөг тогтоох судалгаа
Салбар : Байгалийн шинжлэх ухаан
Төслийн дугаар :
Төслийн төрөл : ШУТ төсөл
Хугацаа: 1996-1998
Санхүүжилт: 6.09 мян.төг
Түлхүүр үг : экологи, тэжээл, бүрэлдэхүүн, хооллогч, хадлан бэлчээр, ургац, баг, хөрс
Үр дүн
Монгол оронд ургадаг тэжээлийн онцоос сайн үнэлгээтэй, сайн идэмжтэй 487 зүйл ургамал байдгаас эдгээрийн нилээд хэсгээр хооллодог 6 багийн 170 зүйл шавж бүртгэлээ. Бүрэлдэхүүний ихэнх хувийг цохын баг (86 зүйл), шулуун далавчтаны баг (43 зүйл) эзэлж байна. Экологийн бүлэглэлээр авч үзвэл олонх зүйл нь (163 зүйл) ургамлын навчаар хооллогчид байв. Тэдгээрийн ихэнх хэсгийг навчич цох (55 зүйл), шулуун далавчтан (43 зүйл) эзэлнэ.
Хадлан бэлчээрийн ургамлаар хооллогч шавжийн 30.5% нь байгаль цаг уурын нөхцлөөс шалтгаалж олширдог, хэт олширсон үедээ ургацыг их хэмжээгээр бууруулдаг ба үлдсэн хэсэг нь дунд зэргийн хөнөөлтэй шавжид тооцогдоно.
Манай орны хадлан бэлчээрийн гол эдэлбэр нутаг болох ойт хээрийн бүсэд фитофаг шавжийн бараг тал хувь нь (42.8%), хээрийн бүсэнд (18%), ойт хээр, хээрийн бүсийн аль алинд нь (28.8%) нь тархан амьдарч байна.
Судалгаа голлон хийсэн Түмэнцогт сумын хадлан бэлчээр арвинтай (8.3-28.4ц/га ургацтай). Үүнтэй уялдаад шавжийн аймаг харьцангуй баялаг боловч судалгааны хугацаанд шавжийн олшролт болоогүй тул хадлан бэлчээрийн ургац буурах байдал гарсангүй.
Улаанбаатар хотын иргэдийн малын тоо сүүлийн хэдэн жилд олширсны улмаас ил задгай соргог бэлчээрт идээшилдэг байсан мал ойн гүнд орж бэлчээрлэх болсон төдийгүй өвөл хаврын тарчиг улиралд буга хандгайн нэгэн адил мод, бут, мөөгний орой, титмээр хооллон гэмтээдэг. Түүний зэрэгцээ малтай өрхүүд хот суурин газрын ногоон бүсэд суурьшин хадлан бэлчээр, ойн нөхөн сэргэлт, гол горхины ундаргад сөргөөр нөлөөлж байна. Ийм байдал цаашид 10 жил үргэлжилбээс Улаанбаатар хотын ногоон бүс үгүй болно.
Ногоон ургамлаар хооллогч шавжийн нийт хугацаа нь зэрлэг хөхтөн, гэрийн тэжээмэл малынхаас 1.0-1.5 дахин богино байгаа нь Түмэнцогтын суурин судалгааны нөхцөлд тогтоогдов.