Геологи, уул уурхайн үйл ажиллагаатай холбоотой хүрээлэх орчны геохимийн судалгаа
Салбар : Байгалийн шинжлэх ухаан
Төслийн дугаар :
Төслийн төрөл : Дээд боловсролын шинэчлэлийн төсөл
Хугацаа: 2015-2016
Санхүүжилт: 28000.00 мян.төг
Түлхүүр үг : Эрдэнэт, Шүтээн, хүрээлэх орчны үнэлгээ, бохирдол, хөрс, ус, геохими
Үр дүн
Уурхайн олборлолт явагдаж байгаа Эрдэнэтийн Овоо Cu-Mo порфирын ордын дүүрэгт хээрийн судалгааны ажлыг 2016 оны 4-р сард хийж 25 ширхэг чулуулгийн дээж, 83 ширхэг хөрсний дээж, 11 ширхэг усны дээж: Уурхайн олборлолт явагдаж эхлээгүй Шүтээний Cu порфирын хүдэржилт бүхий талбайд хээрийн судалгааны ажлыг 2016 оны 5-р сард хийж чулуулгийн дээж 25 ширхэг, хөрсний 57 дээж, усны 9 дээж тус тус авч хөрс, усны геохимийн судалгаанд тулгуурлан хүрээлэх орчны үнэлгээ өгсөн.
Геологи, уул уурхайн үйл ажиллагаатай холбоотой хүрээлэх орчны геохими төсөл нь Эрдэнэтийн уурхай орчмын хүрээлэн буй орчны бохирдлыг 10 жилийн давтамжаар хянаж, бохирдлын эрчимжилт, шалтгааныг тодруулж, цаашид авах арга хэмжээг санал болгосон; ашигт малтмалын хэтийн төлөвтэй ч уурхайн үйл ажиллагаа эхлээгүй ч Өмнөд говийн дүүрэгт байрлах Шүтээний талбайн хөрс, усны геохимийн шинжилгээнд тулгуурлан байгалийн суурь үзүүлэлтийг тодорхойлсон шинэлэг ажил боллоо.
Бидний 2006 оны судалгааны үр дүнгээр уурхайгаас 5 км тойрогт зэс молибдений мэдэгдэхүйц бохирдол байгаа ба уурхайгаас зүүн болон зүүн урагш чиглэлд ~35 км зайд бохирдол тодорхой хэмжээгээр тархсан; Уурхайгаас зүүн урагш салхины болон урсгал усны голлох чиглэлийн дагуу бохирдол байна; Чулуулаг болон хөрсөн дэх зэс-молибдений агуулгын хамаарал ялгаатай, хөрсөнд зэс, молибденийн хожуу баяжилт үүссэн байгаа нь уурхайн үйл ажиллагаатай холбоотой гэж үзсэн.
2016 оны судалгааны үр дүнгээс харахад Эрдэнэтийн уурхай орчмын хөрсний дээжийн хүнд металлуудын агуулга 10 жилийн өмнөхөөс тодорхой хэмжээгээр нэмэгдсэн байна. Тухайлбал зэс, молибден, мышъяк, ванади, стронцийн агуулга Монгол улсын стандартад заасан хөрсөнд зөвшөөрөгдөх дээд хэмжээнээс давсан, Эрдэнэт голын хөндий дагуух зарим дээжинд зэс, молибден хортой хэмжээнд, хаягдын нуурын орчимд аюултай агууламжинд хүрсэн байна. Үүнээс үзэхэд салхины болон урсгал усны голлох чиглэлээс гадна хаягдлын нуураас үүдэлтэй зэс, молибдений бохирдол Эрдэнэт голын хөндий даган нэмэгдэж байна гэж үзэхээр байна.
Шүтээний талбайд хийгдсэн хөрс усны геохимийн судалгааны үр дүнгээс харахад As агуулга Эрдэнэтийн дүүргийн хөрсөнд агуулагдах хэмжээнээс өндөр, мөн хөрсөнд агуулагдах дээд хэмжээнээс өндөр байгаа онцлог харагдаж байна. Эрдэнэтийн дүүргийн уурхайн бохирдол багатай хэсгийн хөрсний дээжүүдтэй харьцуулахад Шүтээнд Cu харьцангуй бага, Mo харьцангуй өндөр байна. Шүтээн орчмын талбайд байгаа худгуудын усны химийн найрлага нь бүс нутгийн онцлогтой холбоотой Монголын ундны усны стандартад заагдсан хэмжээнээс өндөр анионы агуулгатай байна. Шүтээн орчмын хүрээлэх орчны үнэлгээний эдгээр үр дүнг байгалийн суурь үзүүлэлт гэж үзэх боломжтой.
Төслийн судалгааны ажилд магистрант, докторантууд оролцож хүрээлэх орчны судалгаа, лабораторийн шинжилгээ хийх, эрдэм шинжилгээний ажил хийх арга барилд суралцсан нь төслийн ажлын томоохон ач холбогдол юм.
Санал зөвлөмж
Цаашид Эрдэнэтийн уурхай орчмын хүрээлэх орчны үнэлгээг улирал бүрт, мөн ижил цаг хугацааны давтамжтай үнэлэх нь зүйтэй.
Эрдэнэтийн уурхайн орчмын хөрс усны бохирдлыг гол шалтгаан нь хаягдлын нуураас үүдэлтэй гэж үзэж байгаа тул бохирдлын сааруулахад дараах арга хэмжээг авахыг зөвлөж байна. Үүнд:
Хаягдлын нуураас бохирдол алдагдахааргүй арга хэмжээ авах,
Тогтмол хянах мониторингийн системийг сайжруулах
Хаягдлын нуурын ул болон зах хаяаг хөрс, усанд хүнд металлууд алдагдахааргүй найдвартай материал, технологи ашиглан сайжруулах шаардлагатай.
Шүтээний талбайн байгалийн суурь үзүүлэлт, өнөөгийн нөхцлийг геологийн бүх шатны судалгаа, уурхайн үйл ажиллагааны явцад хадгалахыг санал болгож байна.
Шүтээний зэс-порфирын хүдэржилт бүхий талбайд уурхайн үйл ажиллагаа эхлэх тохиолдолд хаягдлын далан болон хаягдлын нуурын байршлын төлөвлөлтийг хийхэд дараах хүчин зйүлсийг анхаарах шаардлагатай.
Геоморфологийн хүчин зүйл (салхи, усны урсгалын голлох чиглэл),
Хөрсний бүтэц, литологийн шинж (элсэрхэг)
Уурхайн ашиглалтын хугацаа зэрэгтэй нягт уялдуулах
Ашиглалт эхлэхээс уурхай хаах хүртэл тогтмол төлөвлөгөөтэй хянадаг байх