Нейроны сүлжээ болон Калманы шүүлтүүрийн аргаар хот, суурингийн цаг агаарыг урьдчилан тооцоолох нь
Салбар : Байгалийн шинжлэх ухаан
Улсын дугаар : 2827
Хамгаалсан он : 2012
Түлхүүр үг : температур, тунадас, салхины хурд, статистик загвар
Аннотаци
Энэхүү судалгаанд Монгол орны хот суурингийн цаг агаарын урьдчилсан мэдээ гаргадаг 28 хот, суурингаар хоногийн экстремаль температур, хагас хоногийн хур тунадас, салхины дундаж их хурдыг тав хоног хүртэл өдөр дараалан прогнозлох загвар боловсруулах үндсэн зорилт тавив. Ингэхдээ сүүлийн үед шинжлэх ухааны судалгааны шинэлэг арга болох Калманы шүүлтүүрийн арга, Хиймэл нейроны сүлжээний аргуудыг ашиглахаар зорьсон болно. Хиймэл нейроны сүлжээний загвар нь шугаман болон шугаман бус системийг загварчлах чадвартай юм. Харин КШ-ийн хамгийн гол онцлог нь регрессийн коэффициентүүдээ байнга өөрчилдөг явдал юм. Энэхүү судалгааны ажил нь урьдчилан мэдээлэх салбарын өнөөгийн практик хэрэгцээ, шаардлагын үндсэн дээр хийгдэж байгаа тул судалгааны ажлын үр дүнг шууд үйлдвэрлэлд ашиглах боломжтой.
Энэхүү судалгаанд Монгол орны 28 хот, суурингаар агаарын хоногийн хамгийн их, бага температур, хагас хоногийн хур тунадас, салхины дундаж их хурдыг тав хүртэлх хоногоор, өдөр дараалан урьдчилан тооцоолох дэвшилтэт шинэ арга боловсруулах үндсэн зорилго тавин ажиллаж дараах үр дүнд хүрэв. Үүнд:
1. КША+ОГР-ийн аргаар Монгол орны хот, суурингийн өдөр тутмын агаарын хамгийн их, бага температурыг хангалттай сайн урьдчилан тооцоолох боломжтойгоос гадна, энэ арга нь температурын эрс өөрчлөлтийг болон температуртай холбоотой цаг агаарын аюултай үзэгдлийг 5 хүртэлх хоногийн өмнөөс илүү бодитой урьдчилан тооцоолох боломжийг бүрдүүлж байна. Мөн синоптикийн янз бүрийн нөхцөлд ч хангалттай сайн үр дүн өгч байна. Үүний зэрэгцээ энэ аргаар тооцоолсон агаарын хамгийн их, бага температуруудын тооцоо нь хадгалсан прогноз, ММ5 загварын үр дүнгүүдээс илүү бодитой байна.
2. КША-ыг практикт ашиглахтай холбоотой гардаг прогнозын хугацаа уртсахад алдаа ихэсдэг, боловсруулалтын маш их ажил шаарддаг зэрэг хүндрэлүүдийг хувьсах коэффициенттэй ОГР-ийн аргаар шийдвэрлэх санааг дэвшүүлж, энэ нь дээрх асуудлуудыг шийдвэрлэх аргазүйн нэг шийдэл юм гэдгийг тогтоосон. Энэ арга нь прогнозын бүх хугацаанд КША–ыг ашигласнаас илүү алдаа багатай байгаагаас гадна боловсруулалтын тооцооны ажлын хэмжээг 5 дахин багасгаж чадсан.
3. Шугаман бус процессын судалгаанд өргөн ашиглагдаж буй ХНСЗ-аар Монгол орны 28 хот, суурингийн хагас хоногийн хур тунадас, салхины дундаж их хурдыг тодорхой хэмжээгээр урьдчилан тооцоолох боломжтой байна. Загвар нь салхи, хур тунадастай холбоотой цаг агаарын аюултай үзэгдлийг ч сайн илрүүлж чадаж байна. Мөн энэ загвараар тооцоолсон салхины дундаж их хурд, хур тунадасны тооцооны үр дүн нь хадгалсан прогноз, ММ5 загварын үр дүнгүүдээс илүү бодитой байна. Иймд УЦУА-ны урьдчилан мэдээлэх үйл ажиллагаанд туслах арга хэлбэрээр ашиглах боломжтой юм.
4. ХНСЗ-ын далд түвшний нодын тооны зохист утгыг улирал, элемент, үзэгдэл, хот, суурин бүр дээр нэг бүрчлэн туршилт хийж тогтоосон нь цаашдын судалгааны ажилд үлгэр болж өгөх ач холбогдолтой болов.
5. КША-аар агаарын хамгийн их, бага температурыг урьдчилан тооцоолохдоо орон нутгийн онцлогийг тусгах зорилгоор хот, суурин бүр дээр загварын параметрүүдийг тохируулж тогтоосон хэдий ч, физик газарзүйн Алтайн уулархаг их муж, Хангай – Хэнтийн уулархаг их мужид хамрагдах зарим хот, суурингуудын агаарын хамгийн их, бага температуруудыг харьцангуй их алдаатай, бусад мужид хамрагдах хот, суурингуудынхыг алдаа багатай урьдчилан тооцоолж байна. Энэ нь бидний хэрэглэж буй аргын дутагдал бус, хэрэглэсэн ТПЗ-ын үр дүнгийн орон зайн нарийвчлал уулархаг бүс нутгийн физик газарзүйн онцлогийг сайн тусгаж чадахгүй байгаатай холбоотой юм.
Зохиогч
Боловсролын доктор(PhD)
Бүтээлийн тоо : 1
Ишлэгдсэн тоо : 0
